Kalp ve damar cerrahisi; kalp, atardamar ve toplardamar hastalıklarının cerrahi tedavisiyle ilgilenen, yüksek hassasiyet gerektiren bir uzmanlık alanıdır. Amaç, kan dolaşımını düzenleyerek kalp fonksiyonlarını korumak, organlara yeterli kan akışını sağlamak ve yaşam kalitesini artırmaktır.
- İlk Muayene ve Değerlendirme
Hasta, göğüs ağrısı, çabuk yorulma, nefes darlığı, bacaklarda ağrı veya şişlik gibi şikâyetlerle başvurur. Öncelikle hastanın detaylı öyküsü alınır ve fizik muayene yapılır. Daha sonra kalp ve damar sisteminin durumu aşağıdaki testlerle değerlendirilir:
- EKG (Elektrokardiyografi)
- Ekokardiyografi (EKO)
- Efor testi
- Koroner anjiyografi
- Damar Doppler ultrasonu
Bu incelemeler, kalp kapakları, damar tıkanıklıkları ve dolaşım bozuklukları hakkında net bilgi sağlar.
2. Tanı ve Hastalığın Sınıflandırılması
Elde edilen test sonuçlarına göre hastalığın tipi ve evresi belirlenir. Kalp ve damar cerrahisinde en sık tedavi edilen hastalıklar şunlardır:
- Koroner arter hastalığı (kalp damar tıkanıklığı)
- Kalp kapak hastalıkları (kapak darlığı veya yetmezliği)
- Anevrizma (damar balonlaşması)
- Periferik damar hastalıkları (bacak damar tıkanıklıkları)
- Varis ve toplardamar yetmezliği
- Karotis (boyun damarı) darlığı
- Doğumsal kalp hastalıkları
Bu tanıya göre cerrahi veya girişimsel tedavi planı oluşturulur.
3. Ameliyat Öncesi Hazırlık
Ameliyat planlanan hastalarda, kalp ve akciğer fonksiyonları detaylı olarak değerlendirilir. Kan testleri, EKG, akciğer filmi,solunum fonksiyon testleri, şah damarı ultrasonu ve anestezi muayenesi yapılır. Kullanılan ilaçlar gözden geçirilir; kan sulandırıcı ilaçlar belirli süreliğine kesilir. Hastaya ameliyatın süreci, anestezi şekli ve iyileşme dönemi hakkında bilgi verilir.
4. Cerrahi Uygulama
Cerrahi yöntem, hastalığın türüne göre değişir:
-
- Koroner by-pass ameliyatı: Tıkalı kalp damarları, vücudun başka bölgelerinden alınan damarlarla yeniden kan akışına kavuşturulur.
- Kapak ameliyatları: Hasarlı kalp kapağı onarılır veya yapay kapak ile değiştirilir.
- Aort anevrizması cerrahisi: Genişlemiş veya yırtılma riski taşıyan damar onarılır veya değiştirilir.
- Periferik damar cerrahisi: Bacak veya kol damar tıkanıklıkları temizlenir veya by-pass yapılır.
- Varis cerrahisi: Genişlemiş yüzeysel toplardamarlar kapatılır veya çıkarılır.
- Karotis cerrahisi: Darlık olan şah damarı açılır.
Bazı işlemler klasik açık cerrahiyle, bazıları ise endovasküler (kapalı yöntem) ile yapılır.
5. Ameliyat Sonrası Yoğun Bakım ve Erken Dönem
Ameliyat sonrası hasta, bir süre yoğun bakımda yakın takip altında tutulur.
Solunum, kalp ritmi, tansiyon ve yara durumu düzenli izlenir.
Genellikle 24–48 saat içinde hasta servise alınır.
Bu süreçte ağrı kontrolü, beslenme desteği ve erken mobilizasyon sağlanır.
6. Servis ve Taburculuk Süreci
Hasta, klinik durumuna göre 5–7 gün arasında taburcu edilir. ilaç tedavisi (kan sulandırıcılar, tansiyon ve ritim ilaçları) düzenlenir. Hastaya yara bakımı, beslenme ve günlük aktivitelerle ilgili bilgilendirme yapılır.
7. Rehabilitasyon ve Evde İyileşme
Cerrahi sonrası ilk 10 gün iyileşmenin en önemli dönemidir. Hasta, aşamalı yürüyüş programı ve nefes egzersizleriyle rehabilitasyona başlar. Ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılır; sigara, alkol ve aşırı tuz tüketimi yasaktır.
8. Takip ve Uzun Dönem Kontrol
Taburculuk sonrası 10. gün, 1. ay ve 3. ayda kontroller yapılır. Ekokardiyografi ve EKG ile kalp fonksiyonları değerlendirilir. Hastaya düzenli ilaç kullanımı, sağlıklı beslenme ve stres yönetimi konusunda rehberlik verilir.
9. Ameliyatsız (Endovasküler) Yöntemler
Bazı damar hastalıklarında açık cerrahiye gerek kalmadan, kateterle yapılan minimal invaziv işlemler uygulanır:
- Balon anjiyoplasti
- Stent uygulaması
- Varis tedavileri (lazer veya radyofrekans yöntemi)
Bu işlemler genellikle günübirlik yapılır ve hasta aynı gün taburcu edilir.
10. Kalp Sağlığını Koruma Önerileri
Kalp ve damar cerrahisinin başarısını sürdürmek için yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşır:
- Doymuş yağlardan ve fazla tuzdan kaçının.
- Düzenli egzersiz yapın (her gün 30 dakikalık yürüyüş).
- Sigara ve alkolden uzak durun.
- Stres kontrolü ve düzenli uykuya özen gösterin.
- Kontrol muayenelerini aksatmayın.
Kalp ve damar cerrahisinin amacı, yalnızca hastalıklı damarı onarmak değil; kalbin gücünü koruyarak uzun, sağlıklı ve aktif bir yaşam sağlamaktır.