EKO (Ekokardiyografi) Nedir? EKO Nasıl Çekilir?

Ekokardiyografi, ses dalgaları kullanılarak kalbin yapısı ve fonksiyonlarının görüntülendiği non-invaziv bir tanı yöntemidir. Ultrason prensibiyle çalışan bu yöntem, kalp kapakları, odacıklar, kas yapısı ve büyük damarlar hakkında ayrıntılı bilgi verir.

En sık kullanılan tipi transtorasik ekokardiyografi olup, göğüs duvarı üzerinden uygulanır. Ayrıca yemek borusu yoluyla yapılan transözofageal ekokardiyografi, kapak ve damar yapılarının daha net değerlendirilmesini sağlar.

Ekokardiyografi, kalp yetmezliği, kapak hastalıkları, doğuştan kalp defektleri, kalp kası hastalıkları ve pıhtı varlığının araştırılmasında yaygın olarak kullanılır. İşlem sırasında hasta radyasyon almaz ve genellikle ağrısızdır.

Sonuçlar, kalp duvar hareketleri, kasılma gücü (ejeksiyon fraksiyonu), kapak darlıkları veya yetmezlikleri gibi birçok parametreyi içerir. Düzenli takip gerektiren kardiyolojik hastalıklarda güvenilir ve tekrarlanabilir bir görüntüleme yöntemidir.

EKO (Ekokardiyografi) Nedir?

Ekokardiyografiyi, kalbinizin ultrasonu olarak düşünebilirsiniz. Tıpkı hamilelikte bebeğin durumunu görmek için kullanılan ultrason gibi, ekokardiyografi de ses dalgalarını kullanır. Ancak bu kez odak noktamız, anne karnındaki bir bebek değil göğüs kafesinizin arkasındaki o hayati organdır. Bu yönteme “kalp ultrasonu” denmesi de bu yüzdendir ve bu benzerlik, aslında ne kadar zararsız bir işlem olduğunu anlamanıza yardımcı olabilir.

Peki bu teknoloji nasıl çalışır? Süreç oldukça basittir. Ucuza “prob” veya “transdüser” dediğimiz, ele sığan küçük bir cihaz kullanılır. Bu cihaz, insan kulağının duyamayacağı frekansta ses dalgaları üretir ve göğsünüze yerleştirildiğinde bu dalgaları kalbinize doğru gönderir. Ses dalgaları kalbinizin kas dokusu, odacıkları ve kapakçıkları gibi farklı yapılara çarpıp geri yansır. İşte bu geri yansıyan dalgalara “eko” diyoruz. Cihaz, bu ekoları toplar ve bir bilgisayar yardımıyla onları anında bir ekranda hareketli, canlı bir kalp görüntüsüne çevirir. Bu sayede kalbinizin her atışını, kanı nasıl pompaladığını ve kapakçıkların her açılıp kapanışını gerçek zamanlı olarak izleyebiliriz.

Bu testin en güzel yanlarından biri ne mi? Röntgen veya tomografi gibi yöntemlerin aksine, kesinlikle radyasyon içermemesidir. Bu durum ekokardiyografiyi son derece güvenli kılar. Özellikle kalp durumunun belirli aralıklarla takip edilmesi gereken kişilerde, bu test defalarca gönül rahatlığıyla tekrarlanabilir. Test, bu alanda özel eğitim almış ve “kardiyak sonograf” olarak adlandırılan sağlık profesyonelleri tarafından yapılır ve sonuçlar bir kardiyoloji uzmanı tarafından dikkatle incelenir.

• Transtorasik ekokardiyografi (TTE), kalbin ultrason dalgaları ile göğüs duvarı üzerinden görüntülenmesini sağlayan, en yaygın ekokardiyografi türüdür. Non-invaziv, ağrısız ve radyasyon içermeyen bu yöntemle kalbin odacıkları, kapakları, kasılma gücü ve kan akımı değerlendirilir.

Hangi Durumlarda Ekokardiyografi İstenir?

Bir doktorun sizden ekokardiyografi istemesinin altında yatan pek çok sebep olabilir. Genellikle bu yaşadığınız bazı belirtilerin kaynağını bulmak veya muayene sırasında fark edilen bir durumu netleştirmek içindir. Kalple ilgili bir şüpheyi aydınlatmada ekokardiyografi, adeta bir dedektif gibi çalışır. Doktorunuzun ekokardiyografi istemesine neden olabilecek bazı yaygın durumlar ve belirtiler bulunmaktadır.

Özellikle aşağıdaki belirtilerden birini veya birkaçını yaşıyorsanız, doktorunuz kalbinizin durumunu değerlendirmek isteyebilir:

• Göğüste ağrı veya sıkışma hissi
• Özellikle efor sarf ederken belirginleşen nefes darlığı
• Düzensiz veya hızlı kalp atışları (çarpıntı)
• Baş dönmesi veya bayılacak gibi olma
• Bacaklarda, ayak bileklerinde veya karında nedeni açıklanamayan şişlik (ödem)

Bazen de belirtileriniz olmasa bile, rutin bir muayene sırasında doktorunuzun stetoskopla kalbinizi dinlerken duyduğu bazı sesler ekokardiyografi yapılmasını gerektirebilir:

• Kalpte “üfürüm” olarak adlandırılan normal dışı seslerin duyulması
• Elektrokardiyogram (EKG) testinde şüpheli bulguların saptanması
• Akciğer röntgeninde kalbin normalden büyük görünmesi

Ayrıca belirli hastalıkların teşhisi, takibi veya tedavi planlaması için de ekokardiyografi vazgeçilmez bir araçtır:

• Kalp yetmezliği şüphesi ve takibi
• Geçirilmiş bir kalp krizi sonrası kalp kasındaki hasarı değerlendirmek
• Kalp kapakçıklarının durumunu detaylı incelemek
• Doğuştan gelen kalp hastalıklarını (kalp delikleri gibi) teşhis etmek
• Yüksek tansiyonun kalbe etkisini görmek
• Kalp ameliyatı veya anjiyo gibi işlemler öncesi kalbin genel durumunu değerlendirmek
• Kullanılan kalp ilaçlarının veya takılan kalp pilinin etkinliğini kontrol etmek

Ekokardiyografi ile Hangi Kalp Sorunları Görülebilir?

Ekokardiyografi, kalbinizin adeta bir sağlık karnesini çıkarır. Bu test sayesinde doktorunuz, kalbinizin hem anatomik yapısı hem de ne kadar verimli çalıştığı hakkında çok değerli bilgilere sahip olur. Tek bir testle birçok farklı sorunu tespit etme veya dışlama imkanı sunması, onu kardiyolojinin temel taşlarından biri yapar.

İşte ekokardiyografi ile değerlendirilebilen bazı önemli durumlar şunlardır:

Kalbin Boyutu ve Duvar Kalınlığı: Kalp odacıklarınızın normalden daha geniş olup olmadığı (dilatasyon) veya kalp duvarlarınızın, özellikle yüksek tansiyona bağlı olarak aşırı kalınlaşıp kalınlaşmadığı (hipertrofi) net bir şekilde ölçülür.

Pompalama Gücü (Ejeksiyon Fraksiyonu): Bu kalbinizin en önemli fonksiyonel ölçümüdür. “Ejeksiyon Fraksiyonu” (EF), kalbinizin ana pompalama odası olan sol karıncığın, her kasıldığında içindeki kanın yüzde kaçını vücuda gönderdiğini gösterir. Sağlıklı bir kalpte bu oran genellikle %50-70 arasındadır. Bu değerin düşük olması, kalbin kasılma gücünün azaldığını ve kalp yetmezliği riskini gösterebilir.

Kalp Kası Hasarı: Daha önce geçirilmiş ve belki de fark edilmemiş bir kalp krizinin izleri, ekokardiyografi ile saptanabilir. Kalp kasının bir bölgesinin diğerleri gibi güçlü kasılmadığı (bölgesel duvar hareket bozukluğu) görülebilir. Bu o bölgenin yeterince kan almadığının veya kalıcı olarak hasar gördüğünün bir işaretidir.

Kalp Kapakçıklarıyla İlgili Problemler: Kalbinizde kanın doğru yönde akmasını sağlayan dört adet kapakçık bulunur. Ekokardiyografi ile bu kapakçıkların yapısı detaylıca incelenir. Kapakçıklarda kireçlenme, kalınlaşma veya tam kapanamama gibi sorunlar saptanabilir.

Darlık (Stenoz): Kapakçığın tam açılamayıp kan akışını engellemesi.

Yetersizlik (Regürjitasyon): Kapakçığın tam kapanamayıp kanın geriye kaçırması.

Kan Pıhtıları: Özellikle bazı ritim bozukluklarında (atriyal fibrilasyon gibi) veya kalbin pompalama gücü ciddi şekilde azaldığında, kalp odacıkları içinde kan pıhtıları (trombüs) oluşabilir. Bu pıhtıların tespiti, felç gibi ciddi komplikasyonları önlemek için hayati önem taşır.

Kalp Zarı Hastalıkları: Kalbi bir kese gibi saran perikard zarında sıvı birikmesi (perikardiyal efüzyon) veya zarın iltihaplanması (perikardit) gibi durumlar kolayca görülebilir.

Doğuştan Gelen Kalp Kusurları: Yetişkinlikte bile tesadüfen saptanabilen, kalp odacıkları arasındaki delikler (ASD, VSD gibi) veya diğer yapısal anomaliler bu testle teşhis edilir.

Kalp Değerlendirmesi İçin Hangi Ekokardiyografi Yöntemleri Vardır?

Tek bir ekokardiyografi türü yoktur. Kalbinizin farklı yönlerini daha iyi değerlendirmek veya belirli sorulara cevap bulmak için tasarlanmış çeşitli yöntemler mevcuttur. Doktorunuz, sizin durumunuza en uygun olanı seçecektir.

Transtorasik Ekokardiyografi (TTE)

Bu “EKO” dendiğinde akla ilk gelen, en standart ve en sık kullanılan yöntemdir. Göğüs kafesinin üzerinden, cildinize sürülen özel bir jel aracılığıyla yapılır. Prob, göğüs üzerinde farklı konumlara yerleştirilerek kalbinizin genel yapısı ve fonksiyonları hakkında temel ve çok değerli bilgiler elde edilir. Genellikle ağrısızdır ve hazırlık gerektirmez.

Transözofageal Ekokardiyografi (TÖE)

Bazen standart TTE ile yeterince net görüntü elde edilemez. Özellikle aşırı kilolu veya akciğer rahatsızlığı olan kişilerde ses dalgaları kalbe ulaşmakta zorlanabilir. Ayrıca kalbin arka kısımlarını, kapakçıkları veya olası pıhtıları çok daha yakından görmek istediğimizde TÖE yöntemine başvururuz. Bu işlemde, ucunda minik bir ultrason probu olan ince ve esnek bir tüp, ağız yoluyla yemek borusuna indirilir. Yemek borusu kalbin tam arkasında yer aldığı için, bu yöntemle adeta kalbinizin “arka bahçesine” bakmış oluruz. Bu sayede çok daha net ve ayrıntılı görüntüler elde edilir. İşlem öncesi boğazınız uyuşturulur ve konforunuz için hafif bir sakinleştirici verilir.

Stres Ekokardiyografi

Kalbinizin dinlenme anındaki durumu ile stres altındaki durumu her zaman aynı olmayabilir. Bazı kalp damar hastalıkları, ancak kalp daha fazla çalışmak zorunda kaldığında belirti verir. Stres ekokardiyografi, bu durumu ortaya çıkarmak için yapılır. Testin aşamaları şunlardır.

Önce istirahat halindeyken bir EKO çekilir.

Ardından bir koşu bandında yürümeniz veya sabit bir bisiklet çevirmeniz istenir. Egzersiz yapamayacak durumdaysanız, kalbinizi egzersiz yapmış gibi hızlandıran bir ilaç damar yoluyla verilir.

Egzersizin veya ilacın etkisinin en üst düzeyde olduğu anda hemen ikinci bir EKO çekilir.

İki EKO kaydı karşılaştırılarak kalbinizin strese nasıl bir tepki verdiği, kalp kasına yeterli kan gidip gitmediği anlaşılır.

Doppler Ekokardiyografi

Bu teknik, standart EKO incelemesinin ayrılmaz bir parçasıdır. Sadece kalbin yapısını değil aynı zamanda içindeki kanın hareketini de gösterir. Doppler tekniği, kan akışının hızını ve yönünü ölçer. Bu bilgiler sayesinde şunları değerlendirebiliriz:

• Kalp kapakçıklarından geçen kanın hızı
• Kapaklarda herhangi bir kaçak olup olmadığı
• Kalp odacıkları arasındaki basınçlar
• Kanın kalp içindeki akış düzeni

Ekranda genellikle kan akışını kırmızı ve mavi renklerle kodlanmış olarak görürüz. Bu anormal akımları anında fark etmemizi sağlar.

Üç Boyutlu (3D) Ekokardiyografi

Bu ekokardiyografinin en gelişmiş versiyonlarından biridir. Geleneksel iki boyutlu (2D) görüntülemenin ötesine geçerek, kalbinizin canlı, üç boyutlu bir modelini oluşturur. Özellikle kalp kapakçıklarının karmaşık yapısını onarmayı planlayan bir cerrah için veya kalp odacıklarının hacmini en hassas şekilde ölçmek için paha biçilmez bilgiler sunar.

Ekokardiyografi Testine Nasıl Hazırlanmak Gerekir?

Ekokardiyografi testine hazırlık, size hangi tür EKO’nun yapılacağına bağlı olarak değişir. Bu nedenle doktorunuzun veya testin yapılacağı merkezin size vereceği talimatlara uymanız çok önemlidir.

Standart (Transtorasik) EKO için hazırlık:

Bu en yaygın test için genellikle hiçbir özel hazırlık gerekmez. En çok merak edilen konulardan biri de kalp eko çekimi aç karnına mı çekilir sorusudur. Standart EKO için aç olmanıza gerek yoktur. Testten önce normal şekilde yemek yiyebilir, su içebilir ve doktorunuz aksini söylemedikçe günlük ilaçlarınızı alabilirsiniz. Sadece rahat kıyafetler giymeniz yeterlidir.

Transözofageal EKO (TÖE) için hazırlık:

Bu test, yemek borusuna bir tüp yerleştirilmesini içerdiği için daha ciddi bir hazırlık gerektirir.

Açlık: İşlemden en az 6, tercihen 8 saat önce hiçbir şey yememeniz ve içmemeniz istenir. Midenizin tamamen boş olması, işlem sırasında bulantı ve kusma riskini ortadan kaldırır.

İlaçlar: Kullandığınız ilaçlar, özellikle kan sulandırıcılar veya diyabet ilaçları hakkında doktorunuzu mutlaka bilgilendirin. Hangi ilacı ne zaman almanız veya kesmeniz gerektiği konusunda size özel talimatlar verilecektir.

Refakatçi: İşlem sırasında sakinleştirici verileceği için, sonrasında sersemlemiş hissedebilirsiniz. Bu nedenle işlem günü araba kullanmanız kesinlikle yasaktır ve sizi eve götürebilecek bir yakınınızın yanınızda olması gerekir.

Stres EKO için hazırlık:

Bu test, fiziksel bir efor içerdiği için bazı hazırlıklar önemlidir.

Yeme-İçme: Testten yaklaşık 3-4 saat önce hafif bir şeyler yiyebilirsiniz. Ancak test günü kahve, çay, kola gibi kafeinli içeceklerden ve sigaradan uzak durmanız istenir çünkü bunlar kalp hızınızı etkileyebilir.

Kıyafet: Üzerinize rahat, egzersiz yapmaya uygun kıyafetler (eşofman gibi) ve spor ayakkabılar giymeniz önemlidir.

İlaçlar: Doktorunuz, testin doğruluğunu etkileyebilecek bazı kalp ilaçlarınızı (özellikle kalp hızını yavaşlatan beta blokerleri) testten bir veya iki gün önce kesmenizi isteyebilir. Doktorunuza danışmadan kesinlikle hiçbir ilacınızı bırakmayın.

EKO (Ekokardiyografi) Nasıl Çekilir?

İşlem anında ne yaşayacağınızı bilmek, endişelerinizi azaltmaya yardımcı olabilir. Standart bir eko nasıl çekilir? Süreç adım adım şöyledir:

Testin yapılacağı odaya alındığınızda, belden yukarınızı çıkarmanız ve size verilecek bir hasta önlüğünü giymeniz istenir. Eko nasıl çekilir kadın hastalarda da prosedür tamamen aynıdır. Sonrasında bir muayene masasına, genellikle sol yanınıza doğru yatmanız söylenir. Bu pozisyon, kalbinizin göğüs duvarına daha çok yaklaşmasını sağlayarak görüntü kalitesini artırır.

Teknisyen, kalp ritminizi test boyunca takip etmek için göğsünüze birkaç küçük, yapışkan bant (EKG elektrotu) yapıştırır. Bunlar tamamen zararsızdır. Ardından, cildiniz ile ultrason probu arasında hava kalmamasını sağlamak ve ses dalgalarının daha iyi iletilmesine yardımcı olmak için göğsünüzün belirli bölgelerine ılık, kaygan bir jel sürer. Bu jel su bazlıdır ve leke bırakmaz.

Daha sonra teknisyen, ultrason probunu jelli bölgeler üzerinde gezdirerek ve zaman zaman daha net görüntü alabilmek için hafifçe bastırarak kalbinizin görüntülerini kaydetmeye başlar. Bu baskı bazen hafif bir rahatsızlık hissi verse de genellikle ağrıya neden olmaz. İşlem sırasında sizden nefesinizi kısa bir süre tutmanız veya farklı bir pozisyona geçmeniz istenebilir. Bu küçük manevralar, akciğer gibi organları aradan çekerek kalbin bazı bölümlerini daha iyi görmemizi sağlar.

Peki, standart bir ekokardiyografi kaç dakika sürer? Bu işlem genellikle 30 ila 60 dakika arasında tamamlanır. İşlem bittiğinde jel temizlenir ve hemen normal hayatınıza geri dönebilirsiniz.

EKO Damar Tıkanıklığını Gösterir Mi?

Sıkça Sorulan Sorular

Prof. Dr. Yavuz Beşoğul

Prof. Dr. Yavuz Beşoğul, 25 yılı aşkın deneyime sahip bir Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanıdır. Türkiye’de kapalı kalp ve atan kalpte bypass ameliyatlarının öncülerindendir. Bugüne kadar binlerce başarılı ameliyat gerçekleştirmiş, ulusal ve uluslararası dergilerde 100’den fazla bilimsel makale yayımlamıştır.