Kalp Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Kalp damar tıkanıklığı belirtileri, damar daralmasının derecesine ve etkilenen damarın yerine göre değişir. En yaygın belirti, göğüs bölgesinde baskı veya sıkışma hissiyle kendini gösteren göğüs ağrısıdır. Bu ağrı genellikle efor sırasında ortaya çıkar ve istirahatle azalır.

Ağrı omuz, kol, boyun, çene veya sırta yayılabilir. Nefes darlığı, çabuk yorulma, terleme, bulantı ve baş dönmesi de sık görülen diğer belirtilerdir. Bazı hastalarda hazımsızlık veya mide yanması şeklinde atipik şikayetler olabilir.

İleri derecede tıkanıklıkta, istirahat halinde bile göğüs ağrısı yaşanabilir. Ani ve şiddetli ağrı, soğuk terleme, bayılma veya ciddi nefes darlığı kalp krizi belirtisi olabilir ve acil müdahale gerektirir.

Erken tanı için düzenli kardiyoloji kontrolleri, EKG, efor testi, ekokardiyografi ve koroner anjiyografi gibi tetkikler yapılır. Risk faktörlerinin kontrolü, tıkanıklığın ilerlemesini önlemede kritik öneme sahiptir.

Kalp Damar Tıkanıklığı Nedir?

Kalp damar tıkanıklığı, kalbi besleyen koroner arterlerin içinde yağ, kolesterol ve diğer maddelerin birikerek plak oluşturması ve damar içini daraltması ya da tamamen tıkaması durumudur. Bu durum kalp kasına yeterli oksijen ulaşamamasına yol açar. En önemli sonuçlarından biri kalp krizidir. Belirtiler arasında göğüs ağrısı, nefes darlığı, çabuk yorulma ve çarpıntı yer alır. Tedavi ilaç, stent, anjiyoplasti veya bypass ameliyatı ile yapılabilir.

Kalp Damar Tıkanıklığı Neden Olur?

Damarlarımızı, evimizdeki temiz su boruları gibi düşünebiliriz. Yıllar içinde nasıl ki boruların içinde kireç, pas ve tortu birikerek suyun akışını zorlaştırıyorsa, atardamarlarımızın içinde de benzer bir süreç yaşanır. Tıptaki adı “ateroskleroz” olan bu durum halk arasında “damar sertliği” olarak bilinir ve damar tıkanıklığı neden olur sorusunun temel cevabıdır.

Bu süreç aslında çok erken yaşlarda, hatta çocuklukta bile başlayabilir. Her şey, damarın iç yüzeyini döşeyen ve “endotel” adını verdiğimiz o tek katlı, hassas ve mucizevi hücre tabakasının hasar görmesiyle tetiklenir. Sağlıklı bir endotel, damarın esnek kalmasını, kanın pürüzsüzce akmasını ve pıhtılaşmanın kontrol altında tutulmasını sağlar. Ancak bu tabaka, bazı zararlı etkenler nedeniyle zedelendiğinde koruyucu özelliğini yitirir. Tıpkı bir teflon tavanın yüzeyi çizildiğinde yemeklerin yapışmaya başlaması gibi, hasarlı endotel de kandaki kötü kolesterolün (LDL) ve iltihap hücrelerinin damar duvarına yapışmasına ve sızmasına neden olur.

Damar duvarına sızan bu yağ partikülleri, orada yapı değiştirerek vücut için bir tehdit olarak algılanır. Vücudun savunma hücreleri olan makrofajlar, bu yağları temizlemek için bölgeye gelir ve onları yutarak “köpük hücreleri” dediğimiz yağ dolu hücrelere dönüşürler. Zamanla bu köpük hücreleri, ölü hücreler, kolesterol kristalleri ve kalsiyum birikerek “plak” adı verilen bir tepecik oluşturur. Bu plaklar büyüdükçe, damarın içindeki kan akış yolunu, yani lümeni daraltır. İşte kalp damar daralması dediğimiz olay budur.

Damar Tıkanıklığı İçin Kimler Daha Fazla Risk Altındadır?

Aterosklerozun gelişimini hızlandıran ve damar tıkanıklığına zemin hazırlayan bazı risk faktörleri vardır. Bunları değiştiremediklerimiz ve mücadele edebileceklerimiz olarak ikiye ayırabiliriz.

Değiştirilemeyen Risk Faktörleri Nelerdir?

Bu faktörler kontrolümüz dışındadır ancak bunları bilmek, değiştirebileceğimiz diğer faktörlere daha sıkı sarılmamız için bir uyarıdır.

• İlerleyen yaş
• Erkek cinsiyet
• Aile öyküsü (Birinci derece akrabalarda erken yaşta kalp hastalığı olması)

Değiştirilebilen Risk Faktörleri Nelerdir?

Asıl mücadele alanımız burasıdır. Bu faktörleri kontrol altına alarak damar sağlığımızı büyük ölçüde koruyabiliriz.

• Yüksek tansiyon (Hipertansiyon)
• Yüksek kolesterol (Özellikle LDL – kötü kolesterol)
• Diyabet (Şeker hastalığı)
• Sigara ve tütün ürünleri kullanımı
• Fazla kilo ve obezite (Özellikle karın bölgesi yağlanması)
• Hareketsiz yaşam tarzı
• Sağlıksız beslenme alışkanlıkları
• Yoğun ve yönetilemeyen stres
• Uyku apnesi

Kalpte Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

• Göğüs ağrısı (anjina), baskı veya sıkışma hissi
• Nefes darlığı
• Yorgunluk ve halsizlik
• Çarpıntı
• Soğuk terleme
• Mide bulantısı veya baş dönmesi
• Kollara, boyna, çeneye ya da sırta yayılan ağrı

Stabil (Dengeli) Darlığın Belirtileri Nelerdir?

Bu durumda damardaki darlık sabittir ve genellikle efor sırasında belirti verir. Kalp, dinlenme halindeyken kendisine gelen az miktardaki kanla idare edebilir. Ancak yürüdüğünüzde, merdiven çıktığınızda veya heyecanlandığınızda kalbin iş yükü artar ve daha fazla kana ihtiyaç duyar. Daralmış damar bu ihtiyacı karşılayamadığında, tipik “angina pektoris” yani göğüs ağrısı ortaya çıkar. Bu belirtiler şunlardır:

• Göğüs ortasında baskı, sıkışma, ağırlık veya yanma hissi
• Bu hissin sol kola, boyuna, çeneye, sırta veya mideye yayılması
• Belirtilerin genellikle eforla başlaması
• Dinlenmekle veya dilaltı ilacıyla birkaç dakika içinde geçmesi

Ani Tıkanıklık (Kalp Krizi) Belirtileri Nelerdir?

Stabil durumun aksine, burada damar içindeki plak aniden yırtılır ve üzerinde hızla bir pıhtı oluşarak damarı tamamen tıkar. Bu kalp kasının o bölgesinin kansız kalarak ölmeye başlaması demektir ve acil tıbbi müdahale gerektirir. Belirtileri daha şiddetlidir ve dinlenmekle geçmez.

• Çok şiddetli ve 20 dakikadan uzun süren göğüs ağrısı
• Soğuk terleme
• Bulantı ve kusma
• Nefes darlığı
• Baş dönmesi
• Yoğun bir ölüm korkusu veya endişe hali

Kadınlarda Kalp Damar Tıkanıklığı Belirtileri Farklı Olabilir mi?

Evet, bu çok önemli bir noktadır. Kadınlarda kalp damar tıkanıklığı belirtileri, erkeklerdeki klasik göğüs ağrısından farklı olabilir. Bu atipik belirtiler nedeniyle tanı gecikebilir. Özellikle kadınlar, yaşlılar ve diyabet hastaları aşağıdaki belirtilere karşı uyanık olmalıdır.

• Nefes darlığı
• Ani ve aşırı yorgunluk, halsizlik
• Sırtta, omuzlarda veya çenede ağrı
• Mide bölgesinde rahatsızlık, hazımsızlık veya yanma hissi
• Baş dönmesi ve sersemlik

Kalp Kılcal Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Bazen hastalar tipik göğüs ağrısı şikayetiyle gelir, ancak yapılan anjiyoda kalbin büyük damarlarında önemli bir tıkanıklık saptanmaz. Bu durumun nedenlerinden biri, kalbin çok daha küçük, gözle görülmeyen kılcal damarlarını etkileyen mikrovasküler hastalıktır. Kalp kılcal damar tıkanıklığı belirtileri de genellikle eforla ortaya çıkan tipik anjina ağrısı şeklinde olabilir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Tanısı ve tedavisi özel yaklaşımlar gerektirir.

Bacakta Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?

Bacaklara kan taşıyan atardamarların tıkanması olan periferik arter hastalığı, halk arasında “vitrin hastalığı” olarak da bilinir. Çünkü hasta bir miktar yürüdükten sonra bacaklarında, özellikle baldırlarında ortaya çıkan ağrı nedeniyle durup dinlenmek, sanki vitrinlere bakıyormuş gibi yapmak zorunda kalır. Bacakta damar tıkanıklığı belirtileri şunları içerebilir:

• Yürümekle bacak kaslarında (genellikle baldır, uyluk veya kalça) ortaya çıkan ağrı, kramp veya yorgunluk
• Dinlenmekle bu ağrının kısa sürede geçmesi
• Ayaklarda ve bacaklarda üşüme veya soğukluk
• Cilt renginde solukluk veya morarma
• Bacaklardaki tüylerin dökülmesi
• Ayak tırnaklarında kalınlaşma ve yavaş uzama

Hastalık ilerlediğinde, istirahat halinde bile ağrı başlar ve ayakta iyileşmeyen yaralar veya kangren görülebilir. Bu durum “kritik bacak iskemisi” olarak adlandırılır ve bacağın kaybını (ampütasyon) önlemek için acil müdahale gerektirir.

Beyni Besleyen Şah Damarı Tıkanıklığı Hangi Belirtilere Yol Açar?

Boynumuzun iki yanında bulunan ve beyne kan taşıyan şah damarlarındaki (karotis arter) tıkanıklık, inme yani felcin en önemli nedenlerinden biridir. Bu damardaki plaktan kopan küçük bir pıhtı, beyin damarlarını tıkayarak kalıcı hasara yol açabilir. Bazen bu olay geçici olur ve “Geçici İskemik Atak” (GİA) olarak adlandırılır. GİA, büyük bir inmenin habercisidir ve mutlaka ciddiye alınmalıdır. Uyarıcı belirtiler şunlardır:

• Vücudun bir yarısında (yüz, kol veya bacakta) ani güçsüzlük veya uyuşma
• Konuşmada ani bozulma, peltek konuşma veya konuşulanı anlamada güçlük
• Bir veya iki gözde ani görme kaybı veya bulanık görme
• Ani ve şiddetli baş ağrısı
• Denge kaybı veya baş dönmesi

Anjiyo Olmadan Kalp Damar Tıkanıklığı Nasıl Anlaşılır?

Hastalarımızın en çok merak ettiği konulardan biri budur. Anjiyo olmadan kalp damar tıkanıklığı nasıl anlaşılır? Evet, anjiyografi damarları görüntülemede altın standart olsa da tanı koymak için ilk ve tek seçenek değildir. Özellikle risk değerlendirmesi ve ilk tanı için kullandığımız birçok zararsız ve kolay test mevcuttur.

Tanı süreci, hastanın şikayetlerini dinlemek ve detaylı bir fizik muayene ile başlar. Sonrasında, şüphelenilen damar bölgesine göre şu testler istenebilir.

Kalp İçin Kullanılan Testler:

• Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini ölçer. Kalp krizi sırasında veya daha önce geçirilmiş krizlere dair ipuçları verebilir.
• Efor Testi (Koşu Bandı): Hasta bir koşu bandında yürütülürken EKG’si ve kan basıncı takip edilir. Amaç efor sırasında kalpte bir kanlanma bozukluğu (iskemi) ortaya çıkıp çıkmadığını görmektir.
• Ekokardiyografi (EKO): Kalbin ultrasonudur. Kalp kasının kasılma gücünü, kalp kapakçıklarını ve kalp duvarlarındaki hareket bozukluklarını gösterir. Eforla birlikte yapıldığında (Stres EKO), eforun kalp kasılmasını nasıl etkilediği görülür.
• Miyokard Perfüzyon Sintigrafisi (Talyum Testi): Damardan radyoaktif bir madde verilerek, kalbin farklı bölgelerine ne kadar kan gittiği hem istirahatte hem de efor sonrası özel bir kamera ile görüntülenir.

Koroner BT Anjiyografi: İlaçlı (kontrast madde) tomografi ile yapılan, kalbi besleyen damarların üç boyutlu görüntülerini oluşturan gelişmiş bir testtir. Damarlardaki darlıkları yüksek doğrulukla gösterir ve anjiyoya gerek olup olmadığına karar vermede önemli bir yol göstericidir.

Bacak ve Şah Damarları İçin Kullanılan Testler:

• Doppler Ultrasonografi: Ses dalgaları kullanılarak damar içindeki kan akımının hızı ve yönü ölçülür. Darlığın yeri ve derecesi hakkında çok değerli bilgiler veren, zararsız ve en sık kullanılan ilk basamak testidir.
• Ankle-Brachial Index (ABI): Bacak ve kol tansiyonlarının karşılaştırıldığı basit bir testtir. Bacaklardaki damar tıkanıklığının varlığı ve ciddiyeti hakkında fikir verir.

Kalp Damar Tıkanıklığı Hangi Testle Anlaşılır?

Kalp Damar Tıkanıklığı Tedavisinde Hangi Yöntemler Vardır?

Kalp damar tıkanıklığı tedavisi üç temel sacayağı üzerine kuruludur: yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi ve damarları açmaya yönelik girişimsel tedaviler. Tedavinin amacı sadece mevcut şikayetleri gidermek değil aynı zamanda hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve kalp krizi, inme, ölüm gibi ciddi olayları önlemektir.

• Tedavinin Temeli: Yaşam Tarzı ve İlaçlar
• Hangi girişimsel tedavi uygulanırsa uygulansın, bu temel asla ihmal edilemez. Bir cerrah olarak ameliyatla bir damarı açsak bile, hastamız bu temel kurallara uymazsa diğer damarlarının veya aynı damarın tekrar tıkanabileceğini biliriz.

İlaç Tedavisi:

• Kan Sulandırıcılar (Antiplateletler): Aspirin, klopidogrel gibi ilaçlar kan pulcuklarının birbirine yapışmasını engelleyerek pıhtı oluşumunu zorlaştırır.
• Kolesterol Düşürücü İlaçlar (Statinler): Sadece kötü kolesterolü düşürmekle kalmaz, aynı zamanda plakların içindeki iltihabı azaltarak plağı stabilize eder ve yırtılma riskini azaltır.
• Tansiyon İlaçları: Kan basıncını ideal seviyelerde tutarak damar duvarındaki stresi azaltır.
• Kan Şekeri Düzenleyiciler: Diyabet hastalarında kan şekerinin kontrolü, damar hasarını önlemek için hayati önem taşır.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

• Sigaranın mutlak surette bırakılması
• Akdeniz tipi, sebze-meyve ağırlıklı, doymuş yağdan fakir beslenme
• Düzenli egzersiz (Haftada en az 150 dakika tempolu yürüyüş gibi)
• İdeal kilonun korunması
• Stres yönetimi teknikleri
• Damarları Açmaya Yönelik Girişimsel Tedaviler

İlaç tedavisi ve yaşam tarzı değişikliklerine rağmen şikayetleri devam eden veya kalp krizi, kritik bacak tıkanıklığı gibi acil durumlarla başvuran hastalarda tıkalı damarı açmak gerekir. Bunun için iki ana yöntem vardır: endovasküler (kapalı) yöntemler ve açık cerrahi.

Endovasküler Yöntemler (Balon/Stent): Genellikle kasık veya kol atardamarından ince bir kateterle girilerek tıkalı bölgeye ulaşılır.

Balon Anjiyoplasti: Kateterin ucundaki balon, darlığın olduğu yerde şişirilerek plak ezilir ve damar yolu açılır.

Stentleme: Balonlama sonrası damarın tekrar daralmasını önlemek için, stent adı verilen, telden örülmüş küçük bir boru damar içine yerleştirilir. Bu stentler adeta bir iskele görevi görerek damarı açık tutar. Günümüzde çoğunlukla, yeniden daralmayı önleyen ilaç salınımlı stentler kullanılmaktadır.

Açık Cerrahi Yöntemler (Bypass/Endarterektomi): Özellikle çok sayıda damarda yaygın ve karmaşık tıkanıklıkları olan hastalarda veya endovasküler yöntemin uygun olmadığı durumlarda, açık cerrahi daha kalıcı ve etkili bir çözüm sunar.

Bypass Cerrahisi: Bu yöntemi, trafikte sıkışmış bir anayola yeni bir çevre yolu yapmak gibi düşünebiliriz. Tıkanıklığın ilerisine kan götürmek için, vücudun başka bir yerinden alınan (göğüs içi atardamarı, koldan atardamar veya bacaktan toplardamar) bir damar kullanılarak yeni bir köprü oluşturulur. Koroner bypass ameliyatı özellikle diyabetli ve çoklu damar hastalığı olan hastalarda stentlemeye göre daha uzun ömürlü sonuçlar ve daha iyi bir sağkalım avantajı sağlar.

Endarterektomi: Bu işlemde ise damar cerrahi olarak açılır ve içindeki plağın bir bütün halinde, adeta bir kalıp gibi soyularak çıkarılır. Özellikle şah damarı ve kasık bölgesi atardamar tıkanıklıklarında en sık uygulanan ve en dayanıklı cerrahi yöntemdir.

Kalp Damar Tıkanıklığı Ölüm Riski Taşır mı?

Bu sorunun cevabı evet, kalp damar tıkanıklığı ölüm riski taşır. Tıkalı bir kalp damarının neden olduğu ani bir kalp krizi veya tıkalı bir şah damarının neden olduğu geniş bir inme, maalesef ölümcül olabilir. Ancak bu kader değildir. Günümüzde sahip olduğumuz modern tanı ve tedavi yöntemleri, bu riski önemli ölçüde azaltmıştır. Önemli olan risk faktörlerinin farkında olmak, vücudumuzun verdiği sinyalleri (göğüs ağrısı, nefes darlığı, bacak ağrısı gibi) ciddiye almak ve zamanında bir hekime başvurmaktır. Erken teşhis ve doğru tedavi ile hastalarımızın büyük bir çoğunluğu sağlıklı ve aktif bir yaşam sürebilmektedir. Unutmayın damar tıkanıklığı bir sonuçtur; asıl mücadele, bu sonuca yol açan nedenlerle yapılmalıdır.

Kalp Damar Tıkanıklığı Sporla Açılır Mı?

Kalp damar tıkanıklığı, egzersizle tamamen açılamaz; ancak düzenli ve doktor kontrolünde yapılan fiziksel aktivite, kan dolaşımını artırarak mevcut damarların çevresinde yeni kılcal damar oluşumunu destekleyebilir. Bu durum kalbin oksijenlenmesini iyileştirir. Ancak ciddi tıkanıklıklarda medikal ya da cerrahi müdahale gerekebilir. Spor, tedaviye destekleyici bir unsur olarak görülmeli ve mutlaka uzman önerisiyle yapılmalıdır.

Prof. Dr. Yavuz Beşoğul

Prof. Dr. Yavuz Beşoğul, 25 yılı aşkın deneyime sahip bir Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanıdır. Türkiye’de kapalı kalp ve atan kalpte bypass ameliyatlarının öncülerindendir. Bugüne kadar binlerce başarılı ameliyat gerçekleştirmiş, ulusal ve uluslararası dergilerde 100’den fazla bilimsel makale yayımlamıştır.