Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı

Atar damar tıkanıklığı ameliyatı vücudun atardamar ağında oluşan ve kan akışını engelleyen darlık veya tıkanıklıkları gidermek amacıyla uygulanan modern cerrahi ve kapalı (endovasküler) yöntemler bütünüdür. Bu damar tıkanıklığı tedavisi, özellikle bacak atardamar tıkanıklığı gibi durumlarda, istirahatı bile engelleyen ağrıları ortadan kaldırmak ve doku kaybı riskini önlemek için yapılır. Müdahale, yalnızca bacaklardaki sorunu çözmekle kalmaz, aynı zamanda ana damar ve şah damarı gibi kritik bölgeleri de etkileyen sistemik damar sertliğine karşı önemli bir adım teşkil eder. Başarılı bir operasyon hastanın yaşam kalitesini doğrudan yükseltir.

Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı Gerektiren Sorun Nedir?

Basitçe anlatırsak; Atardamarlar, kalbinizin pompaladığı temiz, oksijen zengini kanı vücudunuzun en uç köşelerine kadar taşıyan hayat borularıdır. Zamanla, özellikle kontrolsüz kolesterol, yüksek tansiyon ve sigara kullanımı gibi etkenler nedeniyle bu boruların iç duvarlarında paslanmaya benzer bir durum oluşur. Tıpta “ateroskleroz”, halk arasında ise “damar sertliği” dediğimiz bu süreçte kanınızdaki yağ, kalsiyum ve çeşitli hücresel atıklar damar duvarına yapışarak “plak” adı verilen katmanları oluşturur.

Bu plaklar biriktikçe, kanın geçtiği yolu yavaş yavaş daraltır. Bacaklarınıza giden kan akışı azaldığında ise “periferik arter hastalığı” tablosu ortaya çıkar. Aslında bu durum sadece bacaklarınızı ilgilendiren yerel bir sorun değildir. Vücudunuzdaki bir damarın hastalanması, tüm damar sisteminizin risk altında olduğunun en önemli işaretidir. Yani bacaklarınızdaki atardamarlarda plak birikimi varsa, kalbinizi besleyen koroner damarlarda ve beyninize kan taşıyan şah damarlarında da benzer bir sürecin yaşanıyor olma ihtimali çok yüksektir. Bu yüzden bacaklarınızdaki ağrı, aslında tüm vücudunuz için bir uyarı sinyalidir.

Hangi Belirtiler Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı İçin Bir Alarm Zilidir?

Damar tıkanıklığı genellikle sinsi başlar ve uzun süre belirgin bir şikayete yol açmayabilir. Ancak daralma belli bir seviyeyi aştığında, vücudunuz size bazı sinyaller göndermeye başlar. Bu sinyalleri doğru okumak, tedavide geç kalmamak için kritik öneme sahiptir. Bir müdahalenin gerekli olabileceğini düşündüren başlıca belirtiler şunlardır.

Yürüme veya merdiven çıkma gibi efor gerektiren bir aktivite sırasında bacaklarınızda, özellikle de baldırlarınızda ortaya çıkan ağrı, kramp veya yorgunluk hissine “aralıklı topallama” (intermittent klodikasyon) diyoruz. Bu hastalığın en tipik erken belirtisidir. Durum şuna benzer: Yokuş yukarı hızla giden bir arabanın motoruna yeterli yakıt gitmediğinde teklemesi gibi, kaslarınız da artan efor sırasında ihtiyaç duydukları ekstra kanı ve oksijeni daralmış damarlardan alamaz ve ağrı sinyali verir. Bu ağrının en önemli özelliği, dinlenmeye geçtiğinizde birkaç dakika içinde tamamen kaybolmasıdır. Ancak tekrar yürümeye başladığınızda, genellikle aynı mesafede yeniden ortaya çıkar. Başlangıçta hayatınızı çok etkilemese de zamanla yürüme mesafeniz kısalır ve günlük işlerinizi bile yapamaz hale gelebilirsiniz.

Hastalık ilerlediğinde ise durum daha ciddi bir hal alır. İstirahat ağrısı, kan akışının o kadar azaldığını gösterir ki kaslarınız dinlenme halindeyken bile beslenemez. Bu ağrı, genellikle geceleri siz yatağa uzandığınızda ayak parmaklarınızda veya ayak sırtınızda ortaya çıkan, yanıcı, zonklayıcı ve oldukça şiddetli bir ağrıdır. Hatta pek çok kişi, bu ağrıyı bir nebze olsun hafifletmek için bacağını yataktan aşağı sarkıtma ihtiyacı hisseder. Çünkü yer çekiminin yardımıyla o bölgeye bir miktar daha fazla kan gitmesi geçici bir rahatlama sağlar. İstirahat ağrısının varlığı, doku hasarının başlamak üzere olduğunun ve acil müdahale gerektiğinin kırmızı alarmıdır.

Kan dolaşımının en kritik seviyeye düştüğü durumlarda ise ayak parmaklarınızda, topuklarınızda veya bacaklarınızda en ufak bir çarpmayla bile açılan yaralar iyileşmez. Vücudun bir yarayı onarabilmesi için o bölgeye bol miktarda kan taşıması gerekir. Tıkalı damarlar bu görevi yapamadığında, yara aylarca açık kalabilir, enfeksiyon kapabilir ve en sonunda “gangren” dediğimiz doku ölümüne yol açabilir. Gangren, cildin siyahlaşması, kuruması ve canlılığını tamamen yitirmesi durumudur ve geri dönüşü yoktur. Bu aşamada uzuv kaybını (amputasyon) önlemek için tek çare, kan akışını acilen yeniden sağlamaktır.

Bu üç ana belirtinin yanı sıra damar tıkanıklığının diğer fiziksel işaretleri de vardır. Bunları fark etmek önemlidir:

• Bacakta veya ayakta, diğer tarafa kıyasla hissedilir bir soğukluk
• Cilt renginde değişiklikler (bacak havaya kaldırıldığında soluklaşma, indirildiğinde mor-kırmızı bir renk alma)
• Bacak cildinde parlak, gergin ve ince bir görünüm
• Bacak ve ayaklardaki tüylerin dökülmesi veya uzamasının durması
• Ayak tırnaklarının kalınlaşması ve çok yavaş uzaması
• Erkeklerde sertleşme sorununun ortaya çıkması

Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı Kararı Hangi Adımlardan Sonra Alınır?

Hiçbir zaman doğrudan ameliyat masasına geçilmez. Bu karara giden yol, dikkatli bir değerlendirme ve teşhis sürecinden geçer. Bu süreç sizinle yapacağımız samimi bir sohbetle başlar. Sizi dinlemek, hikayenizi anlamak, teşhisin en önemli parçasıdır. Ağrınızın ne zaman başladığını, neyin tetiklediğini, hayatınızı nasıl etkilediğini en ince ayrıntısına kadar öğrenmek isteriz. Sigara, diyabet, tansiyon gibi risk faktörlerinizi ve aile geçmişinizi sorgularız.

Ardından sıra fiziksel muayeneye gelir. Ayakkabı ve çoraplarınızı çıkarmanızı ister ve bacaklarınızı dikkatlice inceleriz. Cildinizin rengine, ısısına, nemine bakar, yara veya tüy dökülmesi gibi işaretleri ararız. En kritik adımlardan biri de nabız kontrolüdür. Kasığınızdan, diz arkanızdan, ayak bileğinizden ve ayak sırtınızdan geçen atardamarlarınızdaki nabız atışlarını parmaklarımla hissederek kontrol ederiz. Bir noktada nabzın zayıf olması veya hiç alınamaması, tıkanıklığın o noktanın daha yukarısında bir yerde olduğuna dair bize çok değerli bir ipucu verir.

Bu ilk bulguları teyit etmek ve sorunun ciddiyetini rakamlarla ortaya koymak için basit ve tamamen ağrısız testler kullanırız. Bunların başında Ayak Bileği-Kol İndeksi (ABİ) testi gelir. Bu testte, sırtüstü yatarken hem kollarınızdan hem de ayak bileklerinizden tansiyon ölçümü yapılır. Ayak bileğinizdeki tansiyonun, kolunuzdaki tansiyona bölünmesiyle elde edilen oran bacaklarınıza ne kadar kan gittiğinin objektif bir ölçüsünü verir. Sağlıklı bir kişide bu oranın 1.0 veya üzerinde olması beklenir. 0.9’un altındaki bir değer, atar damar tıkanıklığı tanısını kesinleştirir ve değer ne kadar düşükse, hastalık o kadar şiddetlidir.

Eğer şikayetleriniz ciddiyse ve bir müdahale planlıyorsak, tıkanıklığın tam yerini, uzunluğunu, ne kadar dar olduğunu ve yapısını (yumuşak mı, kireçli mi) gösteren bir yol haritasına ihtiyacımız olur. Bu haritayı çıkarmak için kullandığımız modern görüntüleme yöntemleri şunlardır:

• Arteriyel Renkli Doppler Ultrasonografi
• Bilgisayarlı Tomografi Anjiyografi (BTA)
• Manyetik Rezonans Anjiyografi (MRA)
• Dijital Çıkarma Anjiyografisi (DSA – Klasik Anjiyo)

Bu testler, bize sorunun net bir resmini sunar ve hangi tedavi yönteminin sizin için en uygun ve en güvenli olacağına karar vermemizi sağlar.

Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı İçin Hangi Kapalı (Endovasküler) Yöntemler Mevcuttur?

“Ameliyat” kelimesi pek çok kişiyi korkutabilir, ancak günümüzde Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı denildiğinde akla sadece büyük kesilerle yapılan klasik operasyonlar gelmemelidir. Teknolojinin bize sunduğu en büyük nimetlerden biri, minimal invaziv yani minik kesiyle gizli yerleştirilen suni damar greftleri bypass yapılmasıdır. Bu yolla ;   Daha az ağrı,

• Daha kısa hastanede kalış süresi
• Daha hızlı iyileşme ve normal hayata dönüş

Eğer atardamarda çok küçük bir segmentte kısa bir darlık olup kan akımını engelliyorsa ameliyatsız anjiografi ile Stent yerleştirilebilir. Uzun vadeli olmasada hastanın şikayetlerüni azaltır. Stent, paslanmaz çelik veya özel metal alaşımlarından yapılmış, tel bir örgü şeklinde, küçük bir boru parçasıdır. Bir nevi damar içi iskele görevi görür. Katater  yardımıyla aynı bölgeye yerleştirilir ve damarın iç duvarını destekleyerek kan yolunun sürekli açık kalmasını sağlar. Günümüzde stentlerin üzeri, tekrar daralmayı önleyen özel ilaçlarla kaplanabilmektedir (ilaç salınımlı stentler), bu da tedavinin uzun vadedeki başarısını artırmaktadır.

Hangi Durumlarda Açık Bir Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı Tercih Edilir?

Kapalı yöntemler ne kadar gelişmiş ve konforlu olsa da her hasta ve her tıkanıklık için uygun olmayabilirler. Bazı durumlarda, sorunun en kalıcı ve en güvenilir çözümü, yıllardır başarıyla uygulanan açık cerrahi yöntemleridir. “Eski” yöntem olması, “kötü” olduğu anlamına gelmez; tam tersine, doğru hastada uygulandığında sonuçları mükemmel ve çok uzun ömürlüdür. Genellikle aşağıdaki durumlarda açık cerrahiye yöneliriz:

• Tıkanıklığın çok uzun bir damar segmentini kapsaması (örneğin 20-30 cm’lik bir tıkanıklık)
• Damarın tamamen ve kronik olarak tıkalı olması (içinden tel bile geçirilemeyecek kadar sertleşmiş olması)
• Tıkanıklığın eklem bölgeleri gibi (kasık, diz arkası) hareketli alanlarda bulunması
• Genç ve genel sağlık durumu iyi olan hastalarda uzun vadeli bir çözüm hedeflenmesi

En sık uygulanan iki temel açık cerrahi tekniği şunlardır:

Bypass Ameliyatı (Köprüleme): Bu ameliyatın mantığı, trafiğin tamamen tıkandığı bir otoyolu kullanmak yerine, o yolu atlayıp hedefe ulaşan yeni bir yan yol, bir çevre yolu inşa etmektir. Ameliyatta, tıkanıklığın hemen öncesindeki sağlam damar bölgesi ile hemen sonrasındaki sağlam damar bölgesi arasına bir “köprü” damar dikilir. Bu köprü sayesinde kan, tıkalı olan yolu tamamen bypass ederek yeni inşa edilen bu damar üzerinden bacağın alt kısımlarına sorunsuzca ulaşır. Bu köprüleme işlemi için kullandığımız iki tür damar vardır. İlk ve en ideal tercih, hastanın kendi vücudundan, genellikle bacağından alınan “safen ven” adı verilen yüzeyel bir toplardamardır. Çünkü kişinin kendi dokusu, en uyumlu ve en uzun süre açık kalan malzemedir. Eğer hastanın kendi damarı uygun değilse, o zaman “greft” adını verdiğimiz yüksek teknoloji ürünü suni damarlar kullanırız. Bypass, özellikle yaygın ve karmaşık tıkanıklıklarda kan akışını yeniden sağlamanın en etkili ve kalıcı yoludur.

Endarterektomi: Bu yöntemde ise yeni bir yol yapmak yerine, mevcut yolu tıkayan engeli ortadan kaldırırız. Cerrah, tıkanıklığın olduğu damar bölgesine bir kesi yaparak damarı açar ve damarın iç duvarına yapışmış olan plağı dikkatlice, bir bütün halinde soyarak çıkarır. Tıpkı bir borunun içindeki kireç tabakasını kazımak gibi, damarın iç yüzeyi tamamen temizlenir. Ardından damar, genellikle bir yama (patch) kullanılarak genişletilir ve onarılır. Bu yama, damarın onarıldıktan sonra daralmasını önler. Endarterektomi, genellikle kasık bölgesi (femoral arter) veya beyne giden şah damarı (karotis arter) gibi daha yüzeyel ve ulaşılması kolay damarlardaki kısa ve yoğun plaklar için tercih edilen çok etkili bir yöntemdir. Özellikle şah damarı ameliyatı inme riskini azaltmada hayat kurtarıcı bir role sahiptir.

Bana Uygun Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı Yöntemine Nasıl Karar Verilir?

Bu belki de hastaların en çok merak ettiği sorudur. “Doktor bey, benim için en iyisi hangisi?” Cevap, standart bir reçetede değil tamamen size özel bir değerlendirmede gizlidir. Bu kararı verirken göz önünde bulundurduğumuz temel faktörler şunlardır:

• Tıkanıklığın nerede olduğu (kasıkta mı, diz arkasında mı, baldırda mı?)
• Tıkanıklığın uzunluğu ve yaygınlığı
• Plağın yapısı (yumuşak mı, kireçli ve sert mi?)
• Sizin yaşınız ve genel sağlık durumunuz (kalp, akciğer, böbrek gibi ek sorunlarınız olup olmadığı)
• Şikayetlerinizin aciliyeti (sadece yürüme ağrısı mı var, yoksa istirahat ağrısı veya yara mı mevcut?)

Bu faktörlerin hepsini bir araya getirerek, sizin için en yüksek başarı şansını sunan ve en düşük riski taşıyan kişiselleştirilmiş bir tedavi planı oluştururuz. Bazen bu plan, iki yöntemin bir kombinasyonunu bile içerebilir (hibrit yöntemler). Örneğin kasıktaki bir tıkanıklığı açık endarterektomi ile temizleyip, aynı seansta daha aşağıdaki bir darlığı balon veya stent ile açabiliriz. Amaç her zaman sizin için en iyi ve en kalıcı sonuca ulaşmaktır.

Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı Sonrası İyileşme Sürecinde Beni Neler Bekliyor?

Ameliyat bittikten sonraki süreç en az ameliyatın kendisi kadar önemlidir. İyileşme döneminiz, geçirdiğiniz işlemin türüne göre farklılık gösterecektir.

Kapalı (Endovasküler) Yöntemler Sonrası:

Eğer tedaviniz   minimal invaziv bypass  gibi kapalı bir yöntemle yapıldıysa, iyileşme süreciniz oldukça hızlı ve konforlu olacaktır:

• Hastanede genellikle sadece 2-3 gün kalmanız yeterli olur.
• İşlem sadece küçük bir kesiden yapıldığı için ameliyat sonrası ağrınız yok denecek kadar azdır.
• Girişim yapılan kasık veya kol bölgenizde birkaç gün süren hafif bir hassasiyet veya morarma olabilir.
• Genellikle 3-5 gün içinde normal günlük aktivitelerinize dönebilir, bir hafta içinde de işinize başlayabilirsiniz.
• İlk hafta boyunca ağır kaldırmaktan ve zorlayıcı hareketlerden kaçınmanız, giriş yerinin iyileşmesi için önemlidir.

Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı Sonrası Yaşam Neden Önemli?

Bu üzerinde en çok durmamız gereken konudur. Geçirdiğiniz başarılı bir Atar Damar Tıkanıklığı Ameliyatı tıkalı olan damarınızı açarak sorunun belirtilerini ortadan kaldırır. Ancak bu altta yatan ana hastalık olan damar sertliğinin (ateroskleroz) tamamen tedavi edildiği anlamına gelmez. Bu hastalık, siz yaşam tarzınızı değiştirmediğiniz sürece vücudunuzdaki diğer damarları, özellikle de kalp ve beyin damarlarınızı tehdit etmeye devam edecektir. Ameliyat size temiz bir sayfa, sağlıklı bir başlangıç için ikinci bir şans verir. Bu şansı kalıcı bir başarıya dönüştürmek sizin elinizdedir. Ameliyatın uzun ömürlü olması ve genel sağlığınızı korumak için uymanız gereken hayat boyu kurallar vardır.

İlaçlarınız Sizin Koruyucu Kalkanınızdır:

Doktorunuzun size reçete ettiği ilaçları bir gün bile aksatmadan, ömür boyu kullanmanız hayati önem taşır:

• Kan sulandırıcı ilaçlar (Aspirin, Klopidogrel vb.)
• Kolesterol düşürücü ilaçlar (Statinler)
• Tansiyon ilaçları (Eğer yüksek tansiyonunuz varsa)
• Şeker ilaçları (Eğer diyabetiniz varsa)

Sofranız İlacınız Olsun:

• Beslenme alışkanlıklarınızı kökten değiştirmeniz gerekir.

Sofranızdan Eksik Etmeyin:

• Bol lifli gıdalar (sebzeler, meyveler, baklagiller, tam tahıllar)
• Sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado, ceviz, fındık)
• Haftada en az iki kez balık
• Bol su

Uzak Durmanız Gerekenler:

• Paketlenmiş ve işlenmiş tüm gıdalar
• Katı ve trans yağlar (margarin, kızartmalar, hamur işleri)
• Aşırı tuz ve sodyum içeren ürünler
• Şekerli ve gazlı içecekler
• Kırmızı et tüketimini sınırlamak

Hayat Ritminiz Değişmeli:

• SİGARAYI MUTLAKA BIRAKIN! Ameliyat sonrası içeceğiniz tek bir sigara bile, yapılan tüm emeği boşa çıkarabilir ve damarınızın hızla tekrar tıkanmasına neden olabilir. Bu pazarlığa açık olmayan en önemli kuraldır.
• Düzenli yürüyüşü hayatınızın bir parçası haline getirin. Her gün yapacağınız 30-45 dakikalık tempolu bir yürüyüş, en etkili damar ilacıdır.
• İdeal kilonuzu koruyun. Fazla kilolar, tüm damar sisteminize ekstra yük bindirir.
• Stresi yönetmeyi öğrenin. Yoga, meditasyon veya size iyi gelen hobilerle zihninizi dinlendirin.

Unutmayınız damar tıkanıklığı tedavisi bir yolculuktur. Ameliyat bu yolculuğun önemli bir durağıdır, ancak varış noktası değildir. Asıl hedef, sağlıklı, aktif ve ağrısız bir yaşamı kalıcı kılmaktır. Bu hedefe ancak doktorunuzla kuracağınız sağlam bir iş birliği ve kendi sağlığınıza göstereceğiniz özenle ulaşabilirsiniz.