Kalp Duvarı Kalınlaşması Belirtileri, Nedenleri, Tedavisi

Kalp duvarı kalınlaşması belirtileri, kalınlaşmanın derecesine, nedenine ve kalbin hangi bölgesini etkilediğine göre değişir. Erken dönemde belirti vermeyebilir, ancak ilerledikçe eforla artan nefes darlığı, çabuk yorulma ve göğüs ağrısı görülebilir.

Kalp kası kalınlaştığında, kalbin gevşeme ve dolma kapasitesi azalır. Bu durum çarpıntı, baş dönmesi, bayılma ve bacaklarda şişlik gibi bulgulara yol açabilir. Gece artan nefes darlığı da sık rastlanan bir şikayettir.

Kalınlaşma genellikle yüksek tansiyon, kalp kapak hastalıkları, hipertrofik kardiyomiyopati veya uzun süreli aşırı spor yapma gibi nedenlerle gelişir. Altta yatan sebep belirlenmeden tedavi planı yapılamaz.

Tanı, ekokardiyografi ile konur. Tedavi, nedenin ortadan kaldırılmasına, semptomların azaltılmasına ve kalp fonksiyonlarının korunmasına yöneliktir. Düzenli takip, komplikasyonların önlenmesi açısından önemlidir.

Kalp Duvarı Kalınlaşması Nedir?

Kalp duvarı kalınlaşması, tıbbi adıyla miyokard hipertrofisi, kalp kasının normalden fazla kalınlaşması durumudur. En sık nedeni yüksek tansiyon ve kalp kapak hastalıklarıdır, ayrıca genetik hastalıklar veya yoğun spor yapan kişilerde de görülebilir. Kalınlaşan kalp kası, zamanla kalbin gevşeme ve pompalama işlevini bozarak nefes darlığı, göğüs ağrısı, çarpıntı ve yorgunluk gibi belirtilere yol açabilir. Tedavi, altta yatan nedene göre ilaç veya cerrahi yöntemleri içerebilir.

Kalp Duvarı Kalınlaşması Neden Önemlidir?

Kalp duvarı kalınlaşmasını, vücudumuzdaki herhangi bir kasın çalışma prensibiyle anlamak daha kolaydır. Örneğin düzenli olarak ağırlık kaldıran bir kişinin kol kasları zamanla nasıl gelişir ve kalınlaşırsa, kalp kası da sürekli olarak normalden fazla bir yüke karşı çalışmak zorunda kaldığında benzer bir tepki verir. Kalbin, özellikle de kanı tüm vücuda pompalamakla görevli olan sol karıncığının duvarları, bu artan iş yüküne uyum sağlamak ve görevini yapmaya devam edebilmek için kalınlaşır. Bu duruma tıp dilinde “miyokardiyal hipertrofi” diyoruz.

Ancak bu kalınlaşmanın arkasında yatan iki temel senaryo vardır ve bu ikisini birbirinden ayırmak, tedavinin temelini oluşturur.

Birincisi, kalbin başka bir duruma tepki olarak kalınlaşmasıdır. Bu en sık karşılaştığımız tablodur ve genellikle “Sol Ventrikül Hipertrofisi (SVH)” olarak adlandırılır. Burada kalp kası aslında sağlıklıdır, ancak yüksek tansiyon veya bir kapak hastalığı gibi dış bir etken yüzünden sürekli olarak bir dirence karşı çalıştığı için adeta bir savunma mekanizması geliştirir.

İkincisi ise sorunun doğrudan kalp kasının kendisinden kaynaklandığı durumdur. Bu tabloya “Hipertrofik Kardiyomiyopati (HKM)” denir. Burada ise altta yatan bir tansiyon veya kapak problemi yoktur; sorun, çoğunlukla genetik bir mirasla geçen, kalp kası hücrelerinin kendi kendine, anormal bir şekilde büyüyüp kalınlaşma eğiliminde olmasıdır.

Bu iki senaryo arasındaki fark, gece ile gündüz gibidir. Biri, sebebini ortadan kaldırdığınızda potansiyel olarak geri dönebilen bir durumken, diğeri ömür boyu dikkatli bir takip ve yönetim gerektiren bir kalp kası hastalığıdır. Bu yüzden “kalp duvarı kalınlaşması” duyduğunuzda, bir sonraki adım her zaman “Neden?” sorusunun cevabını bulmaktır.

Hangi Durumlar Kalp Duvarı Kalınlaşması Riskini Artırır?

Kalp duvarınızın neden kalınlaştığını anlamak, bulmacanın en önemli parçasını çözmek gibidir. Sebepler, yukarıda bahsettiğimiz iki ana yola göre farklılık gösterir.

Kalbin bir tepki olarak kalınlaştığı (SVH) duruma yol açan en yaygın nedenler şunlardır:

• Yüksek tansiyon (Hipertansiyon)
• Aort kapak darlığı
• Yoğun ve ağır atletik antrenman (Sporcu Kalbi)

Bu nedenlerin en başında yüksek tansiyon gelir. Kan basıncınız sürekli olarak yüksek seyrettiğinde, kalbiniz kanı damarlarınıza gönderebilmek için adeta bir duvara karşı iter gibi çalışır. Yıllar süren bu mücadele, kalp kasının yorulmasına ve duvarlarının kalınlaşmasına yol açar. Aort kapak darlığı ise kalbin çıkış kapısının daralmasıdır. Kalp, dar bir kapıdan aynı miktarda kanı geçirmeye çalıştığı için yine muazzam bir basınçla kasılır ve bu da duvar kalınlaşmasına neden olur. Sporcu kalbi ise patolojik, yani hastalıklı bir durum değildir. Elit seviyedeki sporcuların kalplerinin, vücudun artan oksijen ihtiyacını karşılamak için fizyolojik olarak büyümesi ve bir miktar kalınlaşmasıdır. Bu durum genellikle bir risk taşımaz ancak HKM gibi hastalıklardan ayırt edilmesi gerekir.

Kalp kasının kendisinin hastalıklı olduğu (HKM) durumda ise ana neden neredeyse her zaman genetiktir. Burada sorun, kalp kası proteinlerini oluşturan genlerdeki bir değişiklikten, yani bir mutasyondan kaynaklanır. Bu genetik miras genellikle aile içinde “otozomal dominant” yolla geçer, yani anne veya babadan birinde bu genetik özellik varsa, çocuğa geçme ihtimali %50’dir. Bu nedenle bir kişiye HKM tanısı konulduğunda, ailesindeki diğer bireylerin de mutlaka kontrol edilmesi hayati önem taşır.

Vücudumuz Kalp Duvarı Kalınlaşması İçin Hangi Sinyalleri Verir?

Kalp duvarı kalınlaşması oldukça sinsi bir durum olabilir. Pek çok insan, özellikle hastalığın ilk yıllarında hiçbir anormallik hissetmeden hayatına devam eder. Belirtiler genellikle kalbin fonksiyonları artık bu ek yükü tolere edemeyecek noktaya geldiğinde yavaş yavaş ortaya çıkmaya başlar. Vücudunuzun size gönderebileceği bazı önemli sinyaller bulunmaktadır.

Kalp duvarı kalınlaşmasının en sık görülen belirtilerinden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Eforla gelen nefes darlığı
• Göğüs ağrısı veya baskı hissi
• Düzensiz veya güçlü kalp atışları
• Ani baş dönmesi
• Bayılma (senkop)
• Normalden çabuk yorulma
• Bacaklarda veya ayak bileklerinde şişlik

Bu belirtilerin ne anlama geldiğini biraz daha açalım. Nefes darlığı, genellikle ilk ve en yaygın işarettir. Merdiven çıkarken, yokuş yukarı yürürken veya eskiden kolayca yaptığınız bir işi yaparken nefesinizin kesilmesi tipiktir. Durum ilerledikçe, gece yatağa uzandığınızda veya uykudan nefes darlığı ile uyandığınızda da bu sorunu yaşayabilirsiniz. Göğüs ağrısı, genellikle aktivite sırasında kalbin artan oksijen ihtiyacının karşılanamaması sonucu ortaya çıkan bir sıkışma veya baskı hissidir.

Çarpıntı, kalbinizin aniden teklemesi, kuş kanadı çırpıyormuş gibi hissettirmesi veya normalden çok daha güçlü ve hızlı atması şeklinde tarif edilebilir. Bu altta yatan bir ritim bozukluğunun habercisi olabilir. Özellikle egzersiz sırasında veya hemen sonrasında yaşanan baş dönmesi ve bayılma ise çok daha ciddi bir uyarıdır ve kesinlikle ihmal edilmemelidir. Çünkü bu kalpten beyne giden kan akışının anlık olarak azaldığının bir göstergesi olabilir.

Kalp Duvarı Kalınlaşması Tanısı Adım Adım Nasıl Konulur?

Doğru ve eksiksiz bir tanı, etkili bir tedavinin yol haritasını çizer. Süreç sizinle yapacağımız detaylı bir görüşme ile başlar. Şikayetlerinizin ne zaman ve nasıl başladığını, aile geçmişinizde benzer bir durum olup olmadığını anlamaya çalışırız. Fizik muayene sırasında stetoskopla kalbinizi dinlediğimizde duyabileceğimiz bir “üfürüm”, kan akışında bir sorun olduğuna dair ilk ipucunu verebilir.

Bu ön değerlendirmenin ardından, durumu netleştirmek için bir dizi tanısal testten faydalanırız. Tanı sürecinde kullanılan temel yöntemler şunlardır:

• Ekokardiyogram (EKO)
• Elektrokardiyogram (EKG)
• Kardiyak MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme)
• Holter monitörü
• Efor (stres) testi
• Genetik testler

Bu testlerin her birinin farklı bir amacı vardır. Ekokardiyogram (EKO), yani kalp ultrasonu, tanının temel taşıdır. Ses dalgaları aracılığıyla kalbinizin canlı bir filmini çekeriz. Bu sayede kalp duvarlarınızın kalınlığını milimetrik olarak ölçebilir, kalbinizin kasılma ve gevşeme gücünü değerlendirebilir, kapakçıklarınızı kontrol edebilir ve kan akışını engelleyen bir darlık olup olmadığını net bir şekilde görebiliriz. Elektrokardiyogram (EKG) ise kalbin elektriksel aktivitesini bir kağıda döker. Kalp duvarındaki kalınlaşma, EKG’de tipik izler bırakabilir ve ritim bozuklukları hakkında bize değerli bilgiler verir.

Daha karmaşık veya sınırda olan vakalarda Kardiyak MRG devreye girer. Bu test, kalbinizin adeta üç boyutlu bir haritasını çıkarır. Kas dokusunun yapısını, kalınlaşmanın tam yerini ve hatta kas içinde yara dokusu (fibrozis) olup olmadığını gösteren çok detaylı görüntüler sunar. Eğer ara sıra olan çarpıntı gibi şikayetleriniz varsa, ritminizi 24 veya 48 saat boyunca kaydeden Holter monitörü isimli küçük, taşınabilir bir cihaz kullanırız. Efor testi ise sizi bir koşu bandında yürütürken kalbinizin strese verdiği cevabı ölçmemizi sağlar. Özellikle HKM şüphesi varsa veya ailede bu hastalık öyküsü bulunuyorsa, genetik testler ile sorunun genetik kökeni aydınlatılabilir.

Kalp Duvarı Kalınlaşması Gerçekten Tehlikeli Bir Durum mudur?

Bu sorunun cevabını dürüstçe vermek gerekir: Evet, kalp duvarı kalınlaşması, ihmal edildiğinde tehlikeli olabilen ve ciddiye alınması gereken bir durumdur. Kalınlaşmış ve sertleşmiş bir kalp kası, zamanla hem pompalama hem de gevşeme görevini eskisi kadar iyi yapamaz hale gelir. Bu durum bir dizi ciddi komplikasyon riskini beraberinde getirir.

Tedavi edilmediği takdirde ortaya çıkabilecek başlıca riskler mevcuttur:

• Kalp yetmezliği
• Ritim bozuklukları (Özellikle Atriyal Fibrilasyon)
• İnme (Felç)
• Kalp kası iskemisi (Kalbe yetersiz kan gitmesi)
• Ani kardiyak ölüm

Kalp yetmezliği, kalbin vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar kan pompalayamaması durumudur ve nefes darlığı, yorgunluk, bacaklarda şişme gibi belirtilere yol açar. Ritim bozuklukları ise kalınlaşmış kas dokusunun, kalbin hassas elektriksel sistemini bozmasıyla ortaya çıkar. Bunlardan en sık görüleni olan Atriyal Fibrilasyon, kalbin kulakçıklarının düzensiz ve hızlı bir şekilde titreşmesidir. Bu durum kalp içinde pıhtı oluşumuna yol açabilir ve bu pıhtının beyne atması inme ile sonuçlanabilir.

En korkulan risk ise ani kardiyak ölüm’dür. Bu özellikle HKM’li genç bireylerde, görünürde hiçbir belirti yokken bile, aniden ortaya çıkan ölümcül bir ritim bozukluğu sonucu kalbin durmasıdır. Bu riskin genel popülasyonda düşük olduğunu vurgulamak önemlidir, ancak varlığı bile bu hastaların neden çok yakından takip edilmesi gerektiğini ve risk altındaki bireyleri korumak için neden özel önlemler aldığımızı açıklamaktadır. Bu riskleri bilmek, korkmak için değil tedavinin önemini kavramak ve gerekli adımları zamanında atmak için kritiktir.

Kalp Duvarı Kalınlaşması İçin Hangi Tedavi Yöntemleri Uygulanır?

İyi haber şu ki kalp duvarı kalınlaşması yönetilebilen bir durumdur ve günümüzde çok çeşitli ve etkili tedavi seçenekleri mevcuttur. Tedavi planı, parmak izi gibi kişiye özeldir. Kalınlaşmanın nedeni, tipi, şiddeti ve sizin genel sağlık durumunuz, hangi yolda ilerleyeceğimizi belirler. Tedaviyi genellikle üç ana başlık altında toplayabiliriz.

Yaşam Tarzı ve Beslenme Alışkanlıkları

Bu tedavinin temel direğidir ve kontrolün büyük ölçüde sizin elinizde olduğu kısımdır. Hayatınızda yapacağınız bazı olumlu değişiklikler, özellikle yüksek tansiyona bağlı SVH’de hastalığın seyrini tamamen değiştirebilir. Odaklanmanız gereken temel noktalar şunlardır:

• Tuzu azaltmak
• Akdeniz tipi beslenme
• İdeal kiloyu korumak
• Doğru ve düzenli egzersiz
• Sigarayı kesinlikle bırakmak
• Stres yönetimi teknikleri
• Alkol tüketimini sınırlamak

Sofranızdaki tuzu azaltmak, tansiyonu düşürmenin en basit ve etkili yoludur. İşlenmiş gıdalardan, turşulardan ve hazır soslardan uzak durmak iyi bir başlangıçtır. Taze sebze, meyve, zeytinyağı, balık ve tam tahıllardan zengin bir beslenme düzeni kalbinizin en iyi dostudur. Fazla kilolar kalbiniz için bir yüktür ve kilo vermek, bu yükü doğrudan hafifletir. Doktorunuzun önereceği, yürüme veya yüzme gibi düzenli egzersizler kalbinizi güçlendirir. Ancak HKM hastalarının rekabetçi ve ağır sporlardan kaçınması gerektiğini unutmamak önemlidir.

İlaç Tedavileri

İlaçlar, kalbinizin işini kolaylaştırmak, belirtilerinizi azaltmak ve tehlikeli komplikasyonları önlemek için kullanılır. Bu amaçla kullanılan başlıca ilaç grupları bulunur:

• Beta blokerler
• Kalsiyum kanal blokerleri
• ACE inhibitörleri / ARB’ler (Tansiyon ilaçları)
• Miyozin inhibitörleri
• Kan sulandırıcılar (Antikoagülanlar)
• Diüretikler (İdrar söktürücüler)

Beta blokerler ve kalsiyum kanal blokerleri, kalp hızını yavaşlatarak ve kasılma gücünü bir miktar düşürerek kalbin dinlenmesini sağlar. Tansiyon ilaçları, özellikle SVH’de sorunun kökenine inerek kan basıncını kontrol altına alır. Miyozin inhibitörleri, özellikle HKM için geliştirilmiş, doğrudan aşırı kasılma mekanizmasını hedef alan yeni nesil akıllı ilaçlardır. Ritim bozukluğu olan hastalarda inme riskini azaltmak için kan sulandırıcılar, vücutta sıvı birikimi varsa bunu atmak için de diüretikler kullanılabilir.

Girişimsel ve Cerrahi Tedaviler

İlaçların ve yaşam tarzı değişikliklerinin yetersiz kaldığı, özellikle kan akışının önünde ciddi bir engel oluşturan (obstrüktif HKM) seçilmiş hastalarda, daha ileri ve etkili yöntemlere başvururuz.

Bu yöntemler arasında öne çıkanlar şunlardır:

• Septal Miyektomi (Açık kalp ameliyatı)
• Alkol Septal Ablasyon (Anjiyo benzeri bir yöntem)
• ICD (Kalp pili / şok cihazı)
• Kalp Nakli

Septal miyektomi, bu alanda tecrübeli bir cerrah tarafından gerçekleştirilen bir açık kalp ameliyatıdır. Ameliyat sırasında, kan akışını engelleyen o fazla kas dokusunu bir heykeltıraş titizliğiyle, dikkatlice tıraşlayarak çıkarırız. Bu sayede kalbin içindeki yol genişler, kan rahatça akmaya başlar ve hastanın şikayetleri büyük ölçüde ortadan kalkar. Uygun hasta için “altın standart” tedavi budur. Alkol septal ablasyon ise ameliyat riski yüksek hastalarda bir alternatiftir. Anjiyo laboratuvarında, o kalınlaşmış kası besleyen damara bir miktar alkol verilerek o bölgenin kontrollü bir şekilde küçülmesi sağlanır. ICD, bir tedavi yöntemi değil bir hayat sigortasıdır. Ani ölüm riski taşıyan hastalara, cilt altına yerleştirdiğimiz bu cihaz, tehlikeli bir ritim algıladığında şok vererek hayat kurtarır. Kalp nakli ise diğer tüm yöntemlerin tükendiği, son evre kalp yetmezliği olan çok az sayıdaki hasta için bir umut kapısıdır.

Kalp Duvarı Kalınlaşması Tamamen Düzelir mi?

Bu sorunun cevabı, yolculuğun başında belirttiğimiz iki ana senaryoya göre değişir.

Eğer kalp duvarı kalınlaşmanız, yüksek tansiyon gibi bir sebebe bağlı gelişen Sol Ventrikül Hipertrofisi (SVH) ise, cevap umut vericidir: Evet, düzelebilir. Altta yatan nedeni, yani tansiyonu, etkili bir şekilde kontrol altına aldığımızda, kalp üzerindeki o sürekli baskı ortadan kalkar. Kalp da zamanla bu duruma uyum sağlayarak yavaş yavaş incelmeye ve eski, normal yapısına dönmeye başlar. Bu tedaviye uyumun ne kadar ödüllendirici olabileceğinin en güzel kanıtıdır.

Eğer durumunuz genetik kökenli Hipertrofik Kardiyomiyopati (HKM) ise, kasın kendisindeki bu özellik tamamen “ortadan kalkmaz”. Çünkü bu genlerinizde taşıdığınız bir özelliktir. Ancak bu umutsuzluğa kapılmanız gerektiği anlamına gelmez. Modern tedaviler sayesinde hastalığın ilerlemesi durdurulabilir, belirtiler tamamen kontrol altına alınabilir ve riskler en aza indirilebilir. Amaç hastalığı yok etmek değil onunla birlikte uzun, sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürmenizi sağlamaktır ve günümüzde bunu büyük bir başarıyla yapabiliyoruz.

Sıkça Sorulan Sorular

Prof. Dr. Yavuz Beşoğul

Prof. Dr. Yavuz Beşoğul, 25 yılı aşkın deneyime sahip bir Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanıdır. Türkiye’de kapalı kalp ve atan kalpte bypass ameliyatlarının öncülerindendir. Bugüne kadar binlerce başarılı ameliyat gerçekleştirmiş, ulusal ve uluslararası dergilerde 100’den fazla bilimsel makale yayımlamıştır.