Varis çorabı, bacak toplardamarlarındaki kan akışını desteklemek, damar içi basıncı azaltmak ve varis oluşumunu önlemek amacıyla tasarlanmış tıbbi basınçlı çoraplardır. Dıştan uygulanan kontrollü basınç, kanın kalbe geri dönüşünü kolaylaştırır.
Varis çorabı çeşitleri, basınç derecesine ve boyuna göre sınıflandırılır. Diz altı, diz üstü ve tüm bacak boylarında üretilir. Basınç seviyeleri hafif, orta ve yüksek olmak üzere değişir ve seçim, hastalığın derecesine göre yapılır.
Varis çorabı kullanım alanları arasında varis tedavisi, toplardamar yetmezliği, derin ven trombozu önlenmesi, uzun süre ayakta kalma veya seyahat sırasında dolaşımın desteklenmesi bulunur. Düzenli kullanım, şikâyetleri belirgin şekilde azaltır.
Varis çorabı kullanırken doğru ölçü ve basınç seçimi önemlidir. Sabah yataktan kalkmadan giyilmesi, etkisini artırır. Doktor önerisine göre düzenli kullanmak, damar sağlığını korumada uzun vadeli fayda sağlar.
| Tıbbi Adı | Kompresyon Çorabı (Varis Çorabı) |
| Sık Kullanım Alanları | – Varis hastalığı- Venöz yetmezlik- Derin ven trombozu (DVT) riski- Ameliyat sonrası pıhtı oluşumunun önlenmesi |
| Nedenleri | – Bacak damarlarında kanın göllenmesini önlemek- Varis semptomlarını azaltmak- Ödem ve şişliği azaltmak |
| Risk Faktörleri | – Uzun süre ayakta kalma- Dolaşım bozuklukları- Gebelik- Obezite- Ailede varis öyküsü |
| Komplikasyonlar | – Yanlış kullanımda ciltte tahriş veya yara oluşumu- Alerjik reaksiyonlar- Dolaşımı daha da bozabilecek sıkı kullanım |
| Tanı Yöntemleri | – Venöz hastalıkların tanısı için Doppler ultrason veya fizik muayene- Çorabın uygunluğunun belirlenmesi için bacak ölçümü |
| Tedavi Yöntemleri | – Hafif, orta veya yüksek basınçlı varis çorabı kullanımı (hastalık derecesine göre seçim)- Gün boyunca düzenli olarak çorabın giyilmesi |
| Önleme Yöntemleri | – Düzenli egzersiz- Uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçınmak- Bacakları yüksekte tutmak- Gerekirse doktor önerisiyle çorap kullanmak |
Varis Çorabı Nedir?
Varis çorabı, bacaklara dıştan kontrollü basınç uygulayarak kanın kalbe geri dönüşünü kolaylaştıran tıbbi bir giysidir. Genellikle varis, venöz yetmezlik, ödem veya uzun süre ayakta kalma gibi durumlarda kullanılır. Farklı basınç seviyelerine sahip çeşitleri vardır ve doktor önerisiyle uygun tip seçilmelidir. Düzenli kullanımı, bacaklarda şişlik, ağrı ve varis ilerlemesini önlemeye yardımcı olur.
Varis çorabı ne işe yarar?
Varis çorabı, bacak toplardamarlarındaki kan dolaşımını düzenlemek, damar içi basıncı azaltmak ve varislerin ilerlemesini yavaşlatmak için kullanılan medikal bir üründür. Özellikle uzun süre ayakta kalan, oturan veya genetik yatkınlığı olan kişilerde bacaklarda şişlik, ağrı ve yorgunluk hissini azaltır. Ayrıca derin ven trombozu gibi damar hastalıklarının önlenmesine yardımcı olabilir. Uygun basınç derecesi doktor tarafından belirlenmelidir.
Varis Çorabının Faydaları Nelerdir ve Kimler Kullanmalıdır?
Varis çorabı faydaları oldukça çeşitlidir ve sadece görünür varisleri olan kişilerle sınırlı değildir. Doğru seçildiğinde ve düzenli kullanıldığında, bu çoraplar birçok insanın yaşam kalitesini ciddi anlamda artırır. Başlıca faydaları şunlardır:
- Ağrı ve yorgunluk hissini hafifletir
- Bacak şişliğini (ödemi) azaltır
- Derin ven trombozu (pıhtı) riskini düşürür
- Varislerin ilerlemesini yavaşlatır
- Venöz ülser (varis yarası) iyileşmesini hızlandırır
- İyileşmiş yaraların tekrarını önler
- Tedavi sonrası iyileşme sürecini destekler
- Hamilelikte bacak şikayetlerini azaltır
- Uzun süreli ayakta durma veya oturmaya bağlı bacak ağrılarını giderir
Peki bu faydalardan kimler yararlanabilir? Kronik venöz yetmezliği olanlar, gözle görülür varisleri bulunanlar, bacaklarında sürekli bir ağrı, kramp ve ağırlık hissedenler için varis çorabı adeta bir kurtarıcıdır. Özellikle gün boyu ayakta çalışan (öğretmenler, cerrahlar, kuaförler) veya sürekli masabaşında oturan (ofis çalışanları, yazılımcılar) kişiler, gün sonunda bacaklarında oluşan şişlik ve yorgunluğu önlemek için koruyucu amaçlı çoraplardan büyük fayda görürler.
Ameliyat sonrası dönemde veya yatağa bağımlı hastalarda, kan akışının yavaşlamasına bağlı pıhtı oluşumunu (derin ven trombozu) engellemek için de kullanılır. Benzer şekilde dört saati aşan uzun uçak veya otobüs yolculuklarında pıhtı riskini azaltmak için giyilmesi şiddetle tavsiye edilir. Hamilelik döneminde artan hormonlar ve büyüyen rahmin damarlara yaptığı baskı nedeniyle ortaya çıkan bacak şişlikleri ve varisler için de hamilelere özel tasarlanmış varis çorapları bulunmaktadır. Son olarak bacakta geçmeyen yaraları (venöz ülser) olan hastalar için yüksek basınçlı kompresyon tedavisi, yara iyileşmesinin temel taşıdır.
Piyasada Gördüğümüz Her Varis Çorabı Aynı mıdır?
Bu soru, tedavinin başarısı için hayati öneme sahiptir ve cevabı net bir “Hayır”dır. Varis çorapları, uyguladıkları basınca, boylarına ve yapıldıkları malzemeye göre farklılaşır. Eczaneden veya medikal bir mağazadan rastgele bir çorap almak, yanlış numara bir gözlük takmak gibidir; fayda sağlamayacağı gibi zarar bile verebilir. Bu nedenle seçim mutlaka bir doktor muayenesi ve tavsiyesi ile yapılmalıdır.
Çoraplar, ayak bileğine uyguladıkları basınca göre (mmHg – milimetre cıva birimiyle) sınıflandırılır. Genel olarak basınç sınıfları ve kullanım alanları aşağıdaki gibidir:
- Koruyucu Çoraplar (20 mmHg altı)
- Medikal Sınıf I (20-30 mmHg)
- Medikal Sınıf II (30-40 mmHg)
- Medikal Sınıf III ve IV (40 mmHg ve üzeri)
- Anti-Emboli Çorapları (Ameliyat çorabı)
Koruyucu Çoraplar, genellikle 15-20 mmHg gibi hafif bir basınç uygular ve reçetesiz alınabilirler. Bunlar ciddi bir damar hastalığı olmayan ancak bacakları gün içinde yorulan, hafifçe şişen veya uzun yolculuk yapacak kişiler için idealdir.
Medikal Sınıf I, en sık reçete edilen gruptur. Orta düzeyde varislerin, belirgin ödemin ve kronik venöz yetmezliğin başlangıç evrelerinin tedavisinde kullanılır.
Medikal Sınıf II, daha ileri düzeydeki venöz yetmezlik, bacak derisinde renk değişikliği veya sertleşme gibi ciddi bulgular, inatçı şişlikler ve pıhtı sonrası gelişen post-trombotik sendrom gibi durumlarda tercih edilir.
Medikal Sınıf III ve IV ise çok yüksek basınçlı çoraplardır ve sadece ileri evre lenfödem veya çok şiddetli damar hastalıkları gibi özel durumlarda, mutlaka uzman hekim takibinde kullanılırlar.
Burada Anti-Emboli Çorapları için ayrı bir parantez açmak gerekir. Halk arasında bazen tüm basınçlı çoraplara “varis çorabı” dense de kompresyon çorabı ile varis çorabı arasındaki fark burada ortaya çıkar. Anti-emboli çorapları (genellikle beyaz renkte ve parmak ucu açık olanlar), sadece yatağa bağımlı, hareket etmeyen hastaları ameliyat sonrası pıhtıdan korumak için tasarlanmıştır. Uyguladıkları basınç daha düşük ve tekdüzedir. Ayakta gezen bir hastanın tedavisi için uygun değildirler ve medikal varis çoraplarının yerini tutmazlar.
Varis Çorabı Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli ve Ölçü Nasıl Alınmalıdır?
Doğru çorabı seçmek, doğru teşhis ve doğru ölçümle başlar. Bu süreçte en önemli yardımcınız doktorunuzdur. Doktorunuz, yapacağı muayene ve gerekirse Doppler ultrason ile damar yapınızı değerlendirerek sizin için en uygun basınç seviyesine karar verecektir. Bu karardan sonraki en kritik adım ise doğru beden için doğru ölçünün alınmasıdır.
Varis çorabı bedeni, ayakkabı numarası gibi standart değildir; tamamen bacak ölçülerinize özeldir. Yanlış ölçü, çorabın ya işe yaramamasına ya da bacağı aşırı sıkıp zararlı olmasına neden olur. Ölçüm sırasında dikkat edilmesi gerekenler vardır:
- Ölçüm mutlaka sabah, yataktan kalkar kalkmaz, bacakların en az şiş olduğu zamanda yapılmalıdır.
- Ölçüm esnemeyen bir mezura ile, çıplak ten üzerinden alınmalıdır.
- Mezura, cildi boğmadan, sıkıca bacağa temas etmelidir.
Genellikle ölçülen temel noktalar şunlardır:
- Ayak bileğinin en ince noktası (çevresi)
- Baldırın en geniş noktası (çevresi)
- Diz kapağının yaklaşık iki parmak altı (çevresi)
- Diz altı çoraplar için topuktan diz arkası kıvrımına kadar olan bacak uzunluğu
- Diz üstü çoraplar için ek olarak uyluğun en geniş noktası (çevresi)
- Diz üstü çoraplar için topuktan kalça kıvrımına kadar olan bacak uzunluğu
Alınan bu ölçüler, alınacak çorabın markasına ait özel beden tablosu ile karşılaştırılarak doğru beden (Small, Medium, Large, X-Large vb. ve bazen de kısa/uzun boy seçeneği) bulunur. Her markanın tablosu farklı olabileceğinden, A markasından M beden giyen birinin B markasından da M beden alabileceği garanti değildir. Mutlaka ölçülerinizi ve markanın tablosunu kontrol edin.
Varis Çorabı Nasıl Kullanılır ve Bakımı Nasıl Yapılır?
Çorabı doğru seçmek denklemin bir yarısı ise, diğer yarısı da onu doğru şekilde giymek ve bakımını yapmaktır. Özellikle yüksek basınçlı çorapları giymek ilk başta biraz zorlayıcı olabilir, ancak doğru teknik ve biraz sabırla bu süreç kolaylaşır.
İşte varis çorabı nasıl kullanılır sorusunun adım adım cevabı niteliğindeki bazı ipuçları:
- Sabah yataktan kalkar kalkmaz, bacaklarınız şişmeden giyin.
- Çorabı topuk kısmına kadar tamamen ters çevirin.
- Ayağınızı çorabın ayak kısmına (burun ve topuk) yerleştirin.
- Çorabı yukarı doğru çekiştirmek yerine, yavaşça ve düzgünce yukarı doğru sıvazlayarak, adeta cildinize giydirin.
- Bacakta hiç kırışıklık veya katlantı kalmadığından emin olun.
En önemli kural: Çorabın üst kısmındaki silikonlu veya lastikli bandı asla aşağı doğru katlamayın! Bu o bölgede bir turnike etkisi yaratarak kan akışını ciddi şekilde engelleyebilir.
Eğer giymekte zorlanıyorsanız, kauçuk bir bulaşık eldiveni kullanmak çorabı daha iyi kavramanıza ve kaydırmanıza yardımcı olacaktır. Ayrıca eczanelerde bulabileceğiniz ipek benzeri özel “çorap giyme aparatları” da bu işi oldukça kolaylaştırır.
Çoraplarınızın tedavi edici etkisini koruması için düzenli bakım şarttır. Unutmayın bu çoraplar elastik liflerden üretilmiştir ve bu liflerin bakıma ihtiyacı vardır:
Çoraplarınızı ideal olarak her gün, en geç iki günde bir yıkayın. Bu ter ve cilt döküntülerini temizler ve elastik liflerin kendini toparlamasını sağlar.
Yıkamayı ılık suda, hassas bir sabun veya deterjanla nazikçe elde yapabilirsiniz.
Çamaşır makinesinde yıkayacaksanız, mutlaka hassas programda, düşük devirde ve bir yıkama filesinin içinde yıkayın.
Asla yumuşatıcı kullanmayın, bu elastik liflere zarar verir.
Kurutma en kritik noktadır. Çorapları asla kurutma makinesine atmayın, kalorifer peteği üzerine koymayın veya doğrudan güneşte bırakmayın. Yüksek ısı, elastikiyetini kalıcı olarak bozar.
Yıkadıktan sonra bir havlu üzerine sererek, gölgede veya oda sıcaklığında kendi kendine kurumasını bekleyin.
Varis çorapları tıbbi cihazlardır ve bir ömürleri vardır. Düzenli kullanımla, ortalama her 3-6 ayda bir basınç özelliklerini kaybederler. Gevşediğini hissettiğinizde yenisiyle değiştirme zamanı gelmiş demektir.
Varis Çorabı Kaç Saat Giyilmelidir ve Tek Bacağa Takılır mı?
Bu iki soru, hastaların en çok merak ettiği konuların başında gelir. Genel kural, varis çorabı kaç saat giyilmeli sorusuna verilecek en net cevaptır: Sabah yataktan kalkınca giyilir, gece yatarken çıkarılır. Yani tüm gün boyunca, ayakta ve aktif olduğunuz sürece bacaklarınızda kalmalıdır. Gece yattığımızda bacaklarımız kalp seviyesinde olduğu için toplardamarlardaki basınç zaten düşüktür, bu nedenle gece giymeye genellikle gerek yoktur. Ancak akut derin ven trombozu tedavisi gibi bazı özel durumlarda doktorunuz gece de giymenizi isteyebilir. Her zaman öncelik, doktorunuzun tavsiyesidir.
Peki, varis çorabı tek bacağa giyilir mi? Kesinlikle evet. Eğer probleminiz (varis, ödem, ağrı vb.) sadece tek bacağınızda ise, sadece o bacağınıza çorap giymeniz yeterlidir. Sağlam bacağınıza çorap giymenin bir anlamı veya gerekliliği yoktur. Medikal firmalar bu durum için özel olarak tekli diz altı veya kasık boyu çoraplar üretmektedir.
Varis Çorabının Zararları Var mıdır ve Kimler Asla Kullanmamalıdır?
Varis çorabı, doğru hastada ve doğru şekilde kullanıldığında son derece güvenli bir tedavi yöntemidir. Ancak bilinçsiz kullanımı ciddi tehlikelere yol açabilir. Varis çorabı zararları, genellikle yanlış kişiye reçete edilmesiyle ortaya çıkar. Bu nedenle doktor muayenesi ve onayı olmadan, özellikle medikal sınıftaki çorapların kesinlikle kullanılmaması gerekir.
Varis çorabının kesinlikle kullanılmaması gereken durumların başında ileri derecede “periferik arter hastalığı” yani atardamar tıkanıklığı gelir. Toplardamarlar kirli kanı kalbe geri taşırken, atardamarlar temiz kanı kalpten bacaklara getirir. Eğer bacaklara kan getiren bu atardamarlarda ciddi bir darlık veya tıkanıklık varsa, dışarıdan varis çorabı ile basınç uygulamak, zaten azalmış olan kan akışını daha da kritik seviyelere düşürebilir. Bu durum bacakta şiddetli ağrıya, doku ölümüne (kangren) ve hatta uzuv kaybına yol açabilecek çok tehlikeli bir tablodur.
Bu riski anlamak için doktorlar, “Ayak Bileği-Kol Basınç İndeksi” adını verdiğimiz basit ve ağrısız bir test yaparlar. Bu test, bacak atardamarlarınızdaki kan akışının çorap giymek için yeterli ve güvenli olup olmadığını net bir şekilde gösterir.
Varis çorabı kullanımının riskli veya yasak olduğu diğer durumlar şunlardır:
- Kontrol altında olmayan, dekompanse kalp yetmezliği
- Bacakta akut, akıntılı ve iltihaplı cilt enfeksiyonları (selülit, ıslak egzama gibi)
- Şeker hastalığına veya başka nedenlere bağlı ileri derecede his kaybı (periferik nöropati)
- Septik flebit (damarın enfeksiyona bağlı iltihaplanması)
Özellikle bacaklarında his kaybı olan hastalar çok dikkatli olmalıdır. Çünkü çorap bir yerde katlanır, aşırı basınç uygular veya bir yara oluşturursa, hasta bunu hissetmeyeceği için farkında olmadan ciddi cilt hasarları oluşabilir.
Varis Çorabı Tek Başına Yeterli Bir Tedavi midir?
Varis çorabı, şikayetleri yönetmek ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için harika bir araçtır ancak altta yatan anatomik problemi (bozulmuş bir kapakçık veya genişlemiş bir damarı) “tedavi etmez” veya “yok etmez”. Çorabı çıkardığınızda, damarlarınızdaki sorun devam eder. Çorap, giyildiği sürece etkili olan mekanik bir destektir.
Modern varis tedavisinde yaklaşım sorunun kaynağını bulup ortadan kaldırmaktır. Bir kalp ve damar cerrahı olarak tedaviye başlamadan önce mutlaka Renkli Doppler Ultrasonografi ile damarlarınızın detaylı bir haritasını çıkarırız. Hangi damarda, ne düzeyde bir kaçak (reflü) olduğunu tespit ettikten sonra kişiye özel bir tedavi planı oluştururuz. Bu planda lazerle (EVLA), radyofrekansla (RFA) veya tıbbi yapıştırıcıyla sorunlu damarın içeriden kapatılması gibi modern ve minimal invaziv yöntemler yer alabilir. Daha yüzeyel damarlar için ise köpük skleroterapi uygulanabilir.
Varis çorabı, bu modern tedavilerin bir alternatifi değil tamamlayıcısıdır. Tedavi öncesi dönemde hastanın şikayetlerini azaltmak için, tedavi sonrasında ise iyileşme sürecini hızlandırmak, morluk ve ağrıyı azaltmak ve tedavinin başarısını pekiştirmek için sıklıkla reçete edilir. Dolayısıyla varis çorabını kalıcı bir çözüm olarak değil kapsamlı bir tedavi planının vazgeçilmez bir parçası olarak görmek en doğrusudur.
Sıkça Sorulan Sorular
Varis çorabı hangi durumlarda önerilir?
Varis çorabı hangi hastalıklarda faydalıdır?
Varis çorabı gebelikte kullanılabilir mi?
Varis çorabı bacak şişliğini nasıl azaltır?
Varis çorabı ne kadar süreyle kullanılmalıdır?
Varis çorabı ameliyat sonrası neden önemlidir?
Varis çorabı seçerken nelere dikkat edilmelidir?
Varis çorabı spor sırasında kullanılabilir mi?
Varis çorabının yan etkileri var mıdır?
Varis çorabı estetik açıdan nasıl fayda sağlar?
Prof. Dr. Yavuz Beşoğul, 25 yılı aşkın deneyime sahip bir Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanıdır. Türkiye’de kapalı kalp ve atan kalpte bypass ameliyatlarının öncülerindendir. Bugüne kadar binlerce başarılı ameliyat gerçekleştirmiş, ulusal ve uluslararası dergilerde 100’den fazla bilimsel makale yayımlamıştır.
